Laten we met een aantal veelgebruikte begrippen eens een schets maken van het begrip ‘organisatiegericht werken’. Gewoon een paar woorden achter elkaar: Structuur, management, doelstelling (of target), professionaliteit, loonhuis, jaarplan, kwaliteitsborging, control, gezondheid, herstel, voedingswaarde, budget, jaarplannen, enzovoorts. Als we hierna een aantal mensgerichte begrippen op een rijtje zetten begint het probleem wat duidelijker te worden. Kwaliteit van leven, gevoel, betrokken, welzijn, visie, vertrouwen (of geloof), persoonlijk, beleving, cultuur, relatie, regie.

Verschillende belevingswerelden

De verschillende woorden staan voor verschillende belevingswerelden. Facilitaire diensten worden al jaren gecentraliseerd en geprofessionaliseerd. De objectieve kwaliteit van de dienstverlening stijgt meetbaar, terwijl de kosten daarvan zelfs dalen.

Maar de zorg begint andere eisen te stellen. Door het professionaliseren en centraliseren neemt de afstand van de (facilitaire) dienstverleners zowel figuurlijk als letterlijk steeds meer toe. De medewerkers die in kleinere teams dicht bij de bewoner werken ervaren die groeiende afstand als een toenemend probleem. Wat eerst schuurde doet intussen gewoon pijn. Een vergelijkbare ontwikkeling doet zich voor tussen professionele zorgverleners en familie of andere mantelzorgers.

Mevrouw De Vries

Hier wordt de oorzaak van het probleem duidelijk. Familie en andere mantelzorgers vergeten niet om wie het gaat. Mevrouw De Vries is hun doel. Maar zij is natuurlijk ook het bestaansrecht van de zorginstelling. Het probleem is alleen dat die instelling door alle aandacht aan de eigen organisatie gemakkelijk dat bestaansrecht uit het oog kan verliezen. De interne organisatie kost namelijk erg veel aandacht en tijd. En ook geld trouwens.

Een beetje organiseren

Moeten we dan alle organisatie afschaffen? Soms krijg ik die neiging ook wel eens, maar het is niet handig als je geen structuur hebt en je moet de controle op het geld ook niet afschaffen. Maar zo ver hoeft het ook niet te gaan. Het gaat in de kern om het verschil tussen doelen en middelen. Het welzijn van Mevrouw De Vries is het doel. Een zorgorganisatie is een middel en het middel mag niet belangrijker worden dan het doel. Doelgericht werken is dus gericht werken voor Mevrouw De Vries. Mensgericht werken is dus feitelijk hetzelfde als doelgericht werken.

Natuurlijk moet je wel zorgen dat de organisatie – als middel – goed blijft functioneren, dus moet je ook aandacht, tijd en geld besteden aan die organisatie. Zonder een organisatie kun je niet doelgericht werken. Ook is het best lastig om een optimale verdeling te vinden van de aandacht, tijd en geld die je kunt besteden aan zowel je doel als je middel, maar dat is geen reden om er niet naar te streven.

Mensgericht werken

We moeten in de zorg gewoon niet vergeten voor wie we werken. Dat mag best wel wat ten koste gaan van de technische kwaliteit van facilitaire dienstverlening. Of van de zorgverlening. Dat zijn geen doelen op zich, ook al zijn wij daar graag erg professioneel in. Het gaat niet om structuur of budget of targets. Het gaat om kwaliteit van leven, beleving en eigen regie. Mensgericht werken ís dus doelgericht. En professioneel.