Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties4

Simplisme domineert politieke debat zorgkosten

De betaalbaarheid en kwaliteit van de zorg zijn thema’s die een grote stempel drukken op de toekomst van Nederland. De politiek worstelt en zoekt naar oplossingen. En terecht, want in 2040 betalen we een kwart van ons nationale inkomen aan zorg. (foto: anp/koen suyk)
Simplisme domineert politieke debat zorgkosten

De politieke partijen gooiden in de verkiezingsstrijd wat balletjes op over inkomensafhankelijke financiering van de zorg, eigen risico en de samenstelling van het basispakket. Ze hebben echter verzaakt goed te kijken naar de oorzaken van de stijgende zorgkosten. In de partijprogramma’s was die oorzaak versmald tot de effecten van vergrijzing en medische technologie. De zorgvraag stijgt echter veel sneller dan de vergrijzing.

Groeiende behoefte aan zorg

Waardoor groeit de behoefte aan zorg zo sterk? Ten eerste veranderen de maatschappelijke opvattingen over gezondheid en daarmee over gewenste behandelingen, ten tweede wijzigen ook de wetenschappelijke opvattingen daarover. Ten derde is er de marktwerking, die wel de prijs per eenheid drukt maar het volume juist opdrijft. Deze drie elementen versterken elkaar en de vraag naar zorg.

Neem bijvoorbeeld de geestelijke gezondheidszorg, het sterkst groeiende zorgsegment. Hierin zijn de wetenschappers niet zelden gelieerd aan zorgaanbieders en voeden met hun publicaties de politiek-maatschappelijke opvattingen over aandoeningen. Terwijl zij diezelfde stoornissen behandelen. Het aantal diagnoses en bijbehorende behandelingen wordt ieder jaar verder uitgebreid.

Simpele oplossingen

In de politieke discussie is gekozen voor een simpele uitleg van de stijgende zorgkosten. En dat leidt onvermijdelijk tot even simpele oplossingen: een maximale leeftijd voor een nieuwe heup of een eigen risico voor een scootmobiel. Maar het is absurd te menen dat het percentage van de bevolking dat niet gezond kan functioneren voortdurend zou stijgen. Kennelijk is er sprake van verminderde acceptatie van ongemakken.

Partijen die belang hebben bij opwaartse druk in zorg domineren: wetenschappers, die een nieuwe afwijking ontdekken en daarvoor nieuwe behandelingen propageren, farmaceutische ondernemers die daarvoor geneesmiddelen aan de man brengen en aanbieders van zorg.

Wie heeft er gelijk?

De minister van VWS stelt dat naarmate de markt ongestoorder kan functioneren, de hoeveelheid verleende zorg wel toeneemt, maar de prijs per eenheid afneemt. De totale uitgaven zouden dan ook afnemen.

Zij viert daarom aanhoudend de teugels: geen budgetafspraken maar productbeprijzing en prestatiebekostiging. De PvdA stelt dat de marktwerking juist de kosten heeft vergroot. Wie heeft er gelijk?

Gebrek aan transparantie

De spelers in de zorg – artsen en verzekeraars – gijzelen elkaar door een gebrek aan transparantie. Verzekeraars hebben geen inzicht in de gezondheid van de verzekerde, niet in de zwaarte van de aandoening en niet in de effectiviteit van de behandeling. Artsen bepalen wie ziek is en welke behandeling nodig is. Patiënten gaan hier in mee, want iedereen wil gezond zijn of normaal. En hier geldt ook de zogenoemde moral hazard: ‘ik heb de premie al betaald, dus nu wil ik zorg ook’. Zorgverzekeraars hebben die behandeling gewoon te betalen. Want de wet staat niet toe dat zij alleen gecontracteerde aanbieders vergoeden. De markt kan dus niet werken. Van werkelijke concurrentie tussen aanbieders is geen sprake en al allerminst van prijsconcurrentie. Er zijn nauwelijks prikkels om de prijs per eenheid te laten dalen, en niemand lijkt gebaat bij besparing. Het gehoopte dempende effect op de macro-uitgaven is tot op heden dan ook uitgebleven. Het is dus te simpel om te stellen dat de marktwerking in de zorg leidt tot besparingen óf kostenstijgingen. Bepalend is het slagen of het falen van de interactie tussen de belangrijkste spelers in de zorg.

Oorzaken van de groei aanpakken

‘Afschaffing van de markt’ is geen oplossing. Het brengt alle kwalen van de vroegere situatie terug. Het is beter om de oorzaken van de groei aan te pakken door de verhoudingen tussen partijen in de zorg zó in te richten dat zij zelf meer ruimte en belang krijgen kosten te besparen.

  1. Verbetering van de kwaliteits- en prestatiemeetsystemen is een absolute voorwaarde voor marktwerking. Te vaak bepaalt de almacht van de aanbieders de diagnose, de behandeling en de kwaliteit van die behandeling. De stagnatie in de verdere ontwikkeling van dergelijke systemen staat een constructieve interactie van verzekeraars en aanbieders in de weg. Patiënten worden hier uiteindelijk de dupe van.
  2. De moral hazard van verzekerden moet aanhoudend gevarieerd worden bestreden. Zorgaanbieders moeten een belang krijgen in het hanteren van een redelijke drempel voor gebruik, in plaats van een incentive voor zoveel mogelijk gebruik. Het is aan de zorgverzekeraar die drempel te ontwikkelen. Het is aan patiënt én zorgverzekeraar om samen richting aanbieder op te treden om de zorg te krijgen die werkelijk nodig is. De extra’s kosten altijd meer, dat zou in de zorg ook moeten gelden.
  3. De overheid maakt contracteervrijheid van verzekeraars effectief via wetgeving, zodat aanspraken van verzekerden zich beperken tot gecontracteerde zorgaanbieders.
  4. De contracten tussen verzekeraars en aanbieders moeten geleidelijk passen in een totaal budget voor een regio, bepaald op grond van ervaringsgegevens met inbegrip van aandacht voor bijzondere kenmerken van de desbetreffende regionale bevolking. Aanbieders krijgen zo een stimulans om mensen gezond te houden in plaats van de huidige prikkel om te behandelen.

Toegankelijkheid komt in het geding

De aannames in het politieke debat over de zorg zijn niet alleen te simpel, maar ook riskant. Met de groeiende uitgaven komen de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg in het geding. De onbedoelde effecten van marktwerking brengen de door de minister gestelde doelen eerder op afstand dan dichterbij.

Florien Molendijk, Roel in ’t Veld en Jeroen van der Berg

Dit is een bewerking van een afstudeerproject van de NSOB (Nederlandse School voor Openbaar Bestuur)

Lees ook:

Nederland een van de landen met de hoogste zorgkosten

Raad van State: zorgkosten bevriezen

4 REACTIES

  1. Zoals wel vaker worden hier vele denkfouten gemaakt.
    ‘De’ zorg word hier beperkt voor het gemak tot de cure, terwijl in de argumentatie ook sprake lijkt te zijn dat er care mee bedoelt word. Twee heel verschillende onderdelen van ‘de’ zorg welke behoorlijk anders functioneren en bekostigd worden. Daar is dus ook een onterecht simplificatie geweest welke het artikel in zijn geheel niet ten goede komt.
    In de care zou inderdaad meer gewerkt kunnen worden aan effectiviteit, klantbeleving en werkelijk behaalde doelstellingen uit een zorgplan (hoewel ik dat wel een risicovol meetpunt vind).
    Ik ben het absoluut niet eens met de stelling dat een aanbieder almachtig is. Tegengesteld daaraan juist. Het maakt bij voorbaat dit stuk al tendentieus en mogelijk ook niet goed onderbouwd, maar daarvoor zou ik echt het onderzoek moeten lezen waarop dit is gebaseerd.
    Vooralsnog zie ik meerdere punten waarop dit stuk zichzelf diskwalificeert.

  2. Lees alle reacties
  3. Nog een kleine opmerking: de opmerking in het stuk dat de kosten alleen maar stijgen is ten dele waar en ook wat bangmakerij: zorg wordt ook goedkoper, medicijnen kunnen goedkoper, de prijs van een rollator is gedecimeerd en ook in het buitenland is er sprake van vergrijzing waardoor de vraag naar hulpmiddelen voor concurrentie zal zorgen en de prijs zal drukken. Ik vraag me af of dit ook wel eens in een discussie meegenomen wordt….

  4. Er zijn nog andere oplossing:
    _ houdt op met producten te splitsen en leg meer vrijheid bij de aanbieder mbt de invulling. Dan hoef je geen kwaliteits- en controle mechanismen te creëeren (is toch al alleen op papier: elke splisting van een zorgproduct is een verdrievoudiging van de bureaucratie die ermee samenhangt. Kijk naar het verleden en leer voor de toekomst.
    – Maak de eigen bijdrage afhankelijk van de indicatiestelling: er zal dan echt minder gevraagd gaan worden en niet op het maximum aangeboden worden.
    – Zorg dat de behandelaar meteen aangeeft wat de eigen bijdrage is en laat de eigen bijdrage via de verzekeraar lopen ipv het CAK. Dat remt wel wat meer en verkomt het cirkelrondsluizen van gelden en cijfers.
    – en houdt toch op met die regio onzin: dit frustreert alleen samenwerking tussen aanbieders, alleen al de electronische uitwisseling is een ramp, laat staan de communicatie tussen zorgkantoren en verzekeraars.
    – Leg de regie weer bij de regering. Verzekeraars zitten echt niet te wachten op efficiency, maar willen alleen omzetmaximalisatie. Aandacht voor de cliënt is er alleen als er geld aan te verdienen is. Triest, maar iets waar we mee en naar moeten handelen.
    Marktwerking is misschien oke, maar houdt vooral in de gaten wat de essentie van marktwerking is: winstmaximalistaie.De vraag is of de bevolking op moet draaien voor de kosten van toegenomen risico’s (risico opslag, o.a. door hogere kosten lenningen, waarvan voor de banken zullen profiteren) en de druk naar hogere winstuitkeringen voor verzekeraars (niet zelden ook gelieerd aan het bankwezen).
    Waar ligt de grens? Misschien ook een leuk studie obeject.

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.