Met het persoonsgebonden budget (pgb) is die filosofie de afgelopen jaren in de praktijk gebracht. Met een pgb kunnen mensen zelf bepalen welke zorg ze nodig hebben om goed te functioneren; ze kunnen bovendien zelf kiezen bij wie ze die zorg inkopen. Door de emancipatorische werking die uitgaat van het zelfbeschikkingsrecht worden mensen zelfstandiger: mensen stemmen zelf de zorgverlening af op hun eigen (maatschappelijke) leven.

Kortzichtige bezuinigingsmaatregel

Het vorige kabinet heeft het pgb beperkt, een tamelijk kortzichtige bezuinigingsmaatregel. Het systeem is namelijk heel succesvol. Mensen met een pgb zijn niet alleen goed in staat om te bepalen wat ze nodig hebben en bij wie ze dat inkopen, ze letten doorgaans ook nog eens heel goed op de kwaliteit én op de centen. Een pgb is 75 procent van het budget dat zorg in natura normaliter kost. Er zijn immers geen overhead- of andere kosten waar instellingen mee te maken hebben. Daarbij is het geen standaardzorg meer, maar kan men zelf maatwerk organiseren en snel inspringen op een veranderde zorgbehoefte. Zo krijgt iemand altijd precies de passende zorg en ondersteuning. Het zijn resultaten waarvan je zou denken dat elke politieke partij ze zou omarmen.

Afhankelijk van zorg in natura

Door het pgb met het badwater weg te gooien, worden mensen met een levenslange zorg- en ondersteuningvraag weer afhankelijk van zorg in natura. Hier bepaalt de organisatie welke zorg verleend wordt onder welke omstandigheden, en giet dat in een systeem waarbij weinig maatwerk mogelijk is. Verder hebben zorgvragers geen enkele invloed op wie zorg verleent, op welk tijdstip, en op welke wijze. De zorgkantoren en de verzekeraars die verantwoordelijk zijn voor een goed en voldoende zorgaanbod, bemoeien zich nauwelijks met dit vraagstuk. Voor mensen met een chronische aandoening of beperking is hier weinig in te sturen omdat het voor hen moeilijk is om te wisselen van zorgverzekeraar of zorgaanbieder. De organisatie van de zorg verschuift van de overheid naar de markt waardoor de keuzevrijheid op zorggebied nog verder afneemt. Eigen regie en eigen verantwoordelijkheid worden ingeruild voor het keurslijf waarin anderen bepalen op welke manier de zorg interfereert met het dagelijks functioneren. De ontwikkelings- en participatiemogelijkheden voor mensen die zijn aangewezen op zorg en ondersteuning zullen hierdoor afnemen. Dit staat haaks op het overheidsbeleid, dat al jaren ‘meedoen’ als credo verkondigd.

Zorgvrager bepaalt het aanbod

Met eigen regie bepaalt niet langer de aanbieder maar de zorgvrager het aanbod. Uiteraard hoort hier een systeem bij van goede indicatiestelling, met duidelijke grenzen aan wat wel en niet wordt betaald met door de samenleving opgebrachte middelen. Maar dit systeem werkt goed: het geeft mensen de ontplooiingsmogelijkheden doordat ondersteuning en (maatschappelijk) functioneren optimaal op elkaar afgestemd worden. De overheid zou er dan ook goed aan doen de eigen regie en het pgb niet in te perken, maar juist verder uit te rollen. Het principe van eigen regie, dat het pgb zo’n groot succes maakte onder de gebruikers, zal een inspiratie moeten zijn voor de zorginstellingen. Maak van eigen regie een basisrecht in de zorg.

Ricardo Bronsgeest, werkgroep Cliënten ADL-Clusters

Helga Dulfer, lid commissie Mens en Samenleving Gemeente Voorschoten

Sander Hilberink, bestuurslid BOSK – vereniging van mensen met een lichamelijke handicap

Yvonne Westhoek, werkgroep De Rode Bril

Siska de Rijke, oud-beleidsmedewerker langdurige zorg/verpleegkundige