Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties2

Zorgvraag stijgt door complexe maatschappij

Mark van Dorresteijn
Verstandelijk beperkten zijn fors meer zorg gaan gebruiken door maatschappelijke ontwikkelingen als minder eenvoudig werk, hogere eisen in het onderwijs en digitalisering. Om de vraag naar zorg terug te dringen, moeten we ‘volwaardig meedoen’ los laten, vinden experts.
Werkzaamheden op een sociale werkplaats.
Werkzaamheden op een sociale werkplaats. - Foto: ANP - Roos Koole

De 19 experts doen hun uitspraak in de SCP-publicatie Zorg beter begrepen. In het rapport wordt aan Beleidsmakers en beleidsuitvoerders, zorgaanbieders, direct betrokkenen en onderzoekers (de experts) gevraagd naar verklaringen voor de groeiende vraag naar zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en welke oplossingen zij zien. Dit onderzoek is een vervolg op Lasten onder de loep, waarin de kosten centraal staan.

Ingewikkelde maatschappij

Vooral mensen met een lichtere verstandelijke beperking worden getroffen door een steeds ingewikkelder geworden maatschappij. De experts leggen uit dat juist zij steeds minder zelfstandig kunnen functioneren. Praktische bezigheden als reizen met het openbaar vervoer (OV-chipkaart) en het regelen van bankzaken (via internet) zijn steeds ingewikkelder geworden. Binnen het onderwijs is het voor hen moeilijker zich staande te houden, doordat het onderwijs grootschaliger en minder gestructureerd is geworden en de lat steeds hoger is komen te liggen. Daarnaast is de aansluiting van het onderwijs op werk afgenomen. Tot slot is de inhoud van het eenvoudige werk dat nog in Nederland aanwezig is, veranderd. Het moet steeds zelfstandiger en efficiënter worden uitgevoerd, waardoor wordt het minder geschikt is voor mensen met een lichtere verstandelijke beperking. Om toch zoveel mogelijk als volwaardige burgers mee te doen aan de maatschappij hebben zij volgens de experts ondersteuning nodig. Zij kunnen daarvoor lang niet altijd bij hun netwerk terecht omdat deze groep veelal met dezelfde problemen worstelt.

Kostenstijging

De kostenstijging wordt vooral veroorzaakt door twee groepen: zwakbegaafden (iq van 70 tot 85) en de mensen met een lichte verstandelijke beperking (iq van 50 tot en met 69). De zorgvraag van mensen met een IQ onder de 50 bleef de afgelopen jaren vrijwel gelijk. De groep zwakbegaafden en licht verstandelijk beperkten wordt niet zo zeer groter, zien de onderzoekers. Zij zijn over de jaren heen vooral meer zorg gaan gebruiken. Tussen 2007 – 2011 is er een jaarlijkse toename van 7 procent te zien. Ook in de jaren daarvoor stijgt de zorgvraag. Jaarlijks wordt binnen de AWBZ ongeveer 7 miljard euro besteed aan de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Dit is ruim een kwart van de totale uitgaven aan AWBZ.

Indicatie en pgb

De experts zijn van mening dat met name de indicatiestelling en een gevarieerder aanbod de groei van de vraag naar zorg mogelijk hebben gemaakt. Als meedoen niet goed lukt, wordt in onze samenleving al snel ondersteuning bij professionals gezocht. Die tendens wordt versterkt doordat mensen die niet goed mee kunnen komen de laatste jaren vaker dan voorheen een diagnose krijgen. Bij de indicatie die de toegang tot de zorg regelt, wordt volgens hen teveel gekeken naar wat men niet kan in plaats van naar wat men wel kan. De toetreding van nieuwe zorgaanbieders heeft tot allerlei nieuwe zorgvormen geleid, zoals de zorgboerderijen en verschillende ouderinitiatieven.

Ook de komst van het persoonsgebonden budget (pgb) heeft volgens de experts meegeholpen aan de stijging. Een quote van een van de experts: ‘Bij pgb’s wordt de nadruk gelegd op wat je hebt in plaats van wat je nodig hebt, daardoor zijn er heel veel nieuwe zorgvragers bij gekomen. De gedachte was al snel: u bent wel gek als u geen pgb aanvraagt, u heeft er recht op want u heeft hét of uw kind heeft hét. Mensen die voordien geen zorg vroegen omdat zij er met elkaar of als gezin of als familie wel uitkwamen, die het daar wel mee redden, konden deze informele zorg opeens vergoed krijgen. Ik denk dat met de invoering van de pgb’s er een enorme vraagstijging is geweest. Kinderen met een ernstige beperking, die waren al lang in beeld, maar mensen met kinderen die niet zo’n hoog iq hadden en bijkomende problemen, die kregen opeens mogelijkheden om geld te ontvangen voor die kinderen, nou dat heeft zeker meegespeeld in de stijging van de vraag naar zorg.’

Remmen van de groei

De experts menen verder dat het ambitieuze doel van ‘volwaardig meedoen’ losgelaten moet worden.  ‘Voor sommige mensen is meedoen in de maatschappij gezien de ernst van hun beperkingen gewoon niet mogelijk. Niet iedere verstandelijk gehandicapte met gedragsproblemen is te handhaven op school, en (al dan niet begeleid) zelfstandig wonen kan ook resulteren in vereenzaming of zelfverwaarlozing.’

Door de begeleiding te richten op meer zelfstandigheid en het aanleren van nieuwe vaardigheden, wordt de aandacht verplaatst naar wat mensen met een beperking wel kunnen. Deze verschuiving leidt op termijn tot een minder intensieve zorgvraag. Daarvoor is wel ruimte nodig voor een individuele invulling van zorg. Verder kan de eerstelijnszorg en een goed sociaal netwerk zorgen voor verdere kostenverlaging. ‘Er zou op school al op jonge leeftijd geleerd kunnen worden om te gaan met kinderen met een verstandelijke beperking en er zou meer aandacht besteed kunnen worden aan het opbouwen en onderhouden van sociale netwerken.’

2 REACTIES

  1. De ‘complexity theory’ voorspelt een implosie van ons systeem wegens inefficiency. Het artikel in VK laat goed zien hoe dat werkt. Het probleem is echter dat niet alleen zwaakbegaafden onze wereld te complex vinden. Feitelijk heeft helemaal niemand meer het overzicht en worden we steeds afhankelijker van hoogopgeleide experts die iets weten van een heel klein schakeltje. Kortom, ook ik begrijp onze samenleving niet meer. Maar ja, ik heb ook slechts twee academische studies afgemaakt.

  2. Lees alle reacties
  3. Noot n.a.v. het bovenstaande kader ‘kostenstijging’: in De Volkskrant van vandaag 4-12 wordt wél gesuggereerd dat de groep met een licht verstandelijke beperking fors gegroeid is. ‘…….dat het niet meer redt in het dagelijks leven is tussen 1998 en 2011 gegroeid van 22- naar 108 duizend.'(!)

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.