Dat heeft Johan Mackenbach, hoogleraar maatschappelijke gezondheidszorg in Rotterdam, donderdag gezegd tijdens het slotsymposium van de RVZ. De raad is opgegaan in de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RV&S).
Zorguitgaven
Sinds het begin van de jaren 2000 zijn de Nederlandse zorguitgaven scherp gestegen. Hierdoor zijn de zorguitgaven in Nederland verhoudingsgewijs het hoogst in heel Europa. Vooral aan ziekenhuizen, ggz en ouderenzorg is meer uitgegeven. Dit heeft geleid tot een daling van het aantal mensen met lichamelijke beperkingen. Knie- en cataractoperaties hebben op grote schaal plaatsgevonden en revalidatieprocessen zijn verbeterd. In de ziekenhuizen worden hartpatiënten beter geholpen.
Zorguitkomsten
‘Hierbij hoort de kanttekening dat de sterkste volumestijging is opgetreden bij minder ernstige patiënten. De hoge zorguitgaven zijn gepaard gegaan met middelmatige gezondheidsuitkomsten’, concludeert Mackenbach. Hij wijt dit aan de achterblijvende investeringen in preventie. Die uitgaven zijn niet meegegroeid met de extra zorguitgaven. ‘Met een snufje meer preventie hadden we nog meer kunnen bereiken. Als we vanaf begin jaren 2000 meer hadden geïnvesteerd in preventie, was de levensverwachting in Nederland één à twee, drie jaar hoger geweest.’ Als voorbeeld noemt hij de achterstand op het gebied van tabaksbestrijding en het laat op gang komen van het bevolkingsonderzoek naar darmkanker. ‘Tabaksbestrijding is de missing link in het Nederlandse beleid’, vindt ook oud-RVZ voorzitter Rien Meijerink.
Doelmatigheid
‘Er gaat te veel aandacht uit naar de vraag of geld rechtmatig is besteed. De vraag naar doelmatigheid is onvoldoende belegd’, aldus Kees Vendrik, lid van het college van de Algemene Rekenkamer die de opmerkingen van Mackenbach in een bredere context plaatst. Tijdens het symposium stond de vraag centraal wie de penningmeester van de zorg is. Volgens Vendrik vervult de minister van VWS die functie. Marco Varkevisser, hoofddocent bij iBMG, ziet juist de zorgverzekeraars als hoeder van de zorguitgaven. Hij constateert dat de selectieve zorginkoop te weinig op gang komt en dat de bestuurlijke akkoorden niets veranderen aan de structuren van financiële prikkels. Om meer doelmatigheid af te dwingen, kan uitkomstbekostiging een rol spelen. ‘Dat kan niet op korte termijn, maar wel op langere termijn’, aldus Varkevisser.
Recessie
Volgens Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie aan de Universiteit van Maastricht, is het achterblijven van de zorguitgaven vorig jaar een tijdelijk fenomeen. ‘De recessie heeft voor een breekpunt gezorgd. Vanaf 2020 zullen we een sterke toename van het zorggebruik zien door de grote geboortecohorten van 1945-1965.’ Hij pleit voor meer ruimte voor arbeidsbesparende innovaties en tijdig investeren in het redzaam houden van ouderen.
twee onhandige beleidslijnen liggen denk ik ten grondslag aan de gesignaleerde ontwikkeling.
de ene is het streven van de overheid de zorg vooral betaalbaar te houden voor de belastingbetaler, ongeacht of deze zorg nodig heeft. dit betekent hogere kosten voor de mensen die wel op zorg zijn aangewezen. maar doordat de regierol over de zorgmarkt niet bij die mensen, de patiënten, is neergelegd, maar bij de verzekeraars, is de kwaliteit van de geboden zorg ondergeschikt geraakt aan het macrobudget. want de patiënt kan maar ten dele handelen naar zijn antwoord op de vraag welke zorg in zijn situatie optimaal is en moet zich altijd afvragen of de aanpak die zijn verzekeraar (vroeger een van zijn vertrouwde adviseurs) hem biedt.
de tweede lijn is het gegeven dat de markt eenzijdig op het financiële aspect wordt gestuurd. dat komt doordat verschillende aspecten van het zorgproces niet of nauwelijks te vermarkten zijn (niemand verdient aan preventie, al wordt algemeen erkend dat voorkomen bezig is; mantelzorg voltrekt zich buiten het betaalde cirquit). en dat beschikbaarheid ook in de dimensie bereikbaarheid vertaald moet worden lijkt in fusieprocessen nauwelijks een kwaliteitsaspect te worden gevonden.
Zitten dit soort adviesorganisaties te slapen? Beetje late reactie. Het grootste deel van de zorgkosten zijn de laatste jaren opgegaan aan hoge managementkosten, parkeergarages en te luxe gebouwen (bv. nieuwe ziekenhuizen) en het uitkopen van apotheken voor miljoenen door de farmaceutische groothandel.
De burger heeft voor een veel hogere zorgpremie geen betere zorg gekregen.