‘Financiële problemen bij één partij zijn vaak de aanleiding voor fusies’, zegt Wouter Bos, bestuurder van het VUmc. Hij is een van de deelnemers aan de hoorzitting die de Tweede Kamer heeft georganiseerd op 29 juni over de fusietoets voor zorginstellingen. Ook als er andere motieven zijn, zoals het verhogen van de kwaliteit en de doelmatigheid door zorg te concentreren, dan nog blijft geld een belangrijke rol spelen. Bos legt uit hoe dit speelt bij de beoogde fusie tussen VUmc en AMC. ‘Twee grote spoedeisendehulpafdelingen (SEH’s) in academische ziekenhuizen in Amsterdam is helemaal niet nodig. Maar één SEH sluiten, dat gaat niet zo maar. Stel nu dat het AMC de SEH sluit en dat alle acute zorg naar VUmc gaat, dan heeft dat enorme impact op beide ziekenhuizen. Of stel dat alle oncologische zorg naar het AMC gaat. Daarmee verandert het financieringsprofiel van de ziekenhuizen zo ingrijpend, dat banken daar nooit toestemming voor geven. Als de winst van de een het verlies van de ander wordt, dan werkt het niet. Ziekenhuizen die de zorg in de regio anders willen organiseren, omdat dat beter is voor de samenleving, kunnen dat niet anders voor elkaar krijgen dan door een fusie.’
Geen fusie in Zeeland
Bos krijgt bijval van Maarten Rutgers, interim-bestuurder bij ZorgSaam in Zeeuws-Vlaanderen. Drie van de vier fusies waar hij bij betrokken was, waren ook financieel gedreven. In Zeeland spelen de kosten van de acute zorg ook een belangrijke rol, toch is fuseren daar niet echt een optie. Er zijn in Zeeland twee ziekenhuizen met een SEH, ZorgSaam en het Admiraal de Ruyter Ziekenhuis op Walcheren. De regio is volgens Rutgers te klein om twee kostbare SEH’s open te houden. Daarvoor zijn er niet genoeg patiënten. ‘Om de acute verloskunde open te houden zijn in ZorgSaam 5,6 fte gynaecoloog nodig, maar daar is geen werk voor.’ Een fusie tussen de twee ziekenhuizen en sluiting van één SEH is echter geen optie. Om te voldoen aan de eisen voor bereikbaarheid – binnen 45 minuten in het ziekenhuis – moeten ze wel beide openblijven. ‘We moeten zoeken naar samenhang van de zorg in de regio.’
Geen invloed patiënten op fusie
Opvallend in de bijeenkomst is verder dat patiënten nauwelijks invloed hebben op de gang van zaken. Formeel is hun rol wel geregeld. Het ziekenhuisbestuur houdt de cliëntenraad netjes op de hoogte, maar cliënten hebben niets in de melk te brokkelen. De gesprekken zijn eenrichtingsverkeer. ‘De raad van bestuur veranderde de fusieplannen tijdens de rit’, vertelt Henri Dekker, die als voorzitter cliëntenraad betrokken was bij de fusie van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in Woerden met het St. Antonius in Nieuwegein. ‘De SEH in Woerden werd verplaatst naar een gebied waar al twee SEH’s waren. Heel onlogisch. Dat was een mededeling van het bestuur. Er viel niets meer aan te doen.’
Meer macht voor cliënten
Directeur Wilma Wind van de NPCF wijst erop dat er geen machtsevenwicht is tussen ziekenhuisbestuur en cliëntenraad. ‘Drie cliënten staan tegenover het bestuur met een batterij aan dure advocaten.’ Erik Eijrond pleitte namens het Netwerk Cliëntenraden in de Zorg voor een verzwaard adviesrecht of zelfs instemmingsrecht om de positie van cliëntenraden te versterken. ‘Het sluiten van ziekenhuislocaties is heel ingrijpend voor burgers. De mening van cliënten moet doorslaggevend zijn bij fusies.’
Concentratie en netwerken
Concentreren of alleen verder? Voor die vraag staan veel zorginstellingen in deze onzekere tijden.
Bekijk het dossier
Belachelijk hoge beloning voor de directies? Onder de huidige Wnt zitten nieuw aangestelde bestuurders bruto op maximaal 4x modaal, netto nog minder. Vind ik wel meevallen. Ook verdienen ze nu vaak minder dan de managers en veel minder dan de medisch specialisten.
‘Het kan beter’ is waarschijnlijk slachtoffer van de propagandamachine uit Den Haag. Pensioenpremie wordt bijvoorbeeld bij geen enkele medewerker bij het inkomen opgeteld en vermeld. Verhalen in de pers gaan uitsluitend over overbetaalde bestuurders met contracten van vóór de Wnt. En wanneer ‘Het kan beter’ voor zijn leaseauto 20% bijtelling rekent, en dan bij 52% belasting ruim 10% afdraagt, dan doet het hem waarschijnlijk genoegen te weten dat een zorgbestuurder maar liefst 30% betaalt voor precies dezelfde auto: eerst dezelfde regeling als voor iedere burger met een auto van de zaak en vervolgens wordt de volledige 20% nog eens netto van het inkomen afgetrokken.
Ondertussen hebben sinds het ingaan van de Wnt uitsluitend hoge ambtenaren de wet overtreden. Hoge ambtenaren hebben gewoon wachtgeld gehouden. Hoge ambtenaren zijn volledig gecompenseerd voor de pensioenaftopping (boven de 100.000€). Hoge ambtenaren maken gratis gebruik maken van auto’s met chauffeur, ook voor privé doeleinden. Ook dat kan beter, ‘Het kan beter’ en moet vooral EERLIJKER!
Fuseren is heel complex. Een financiele drijfveer kan een fusie rechtvaardigen. De situatie in Zeeland is onhoudbaar. Het kantelpunt voor per incident invliegen van specialisten uit het Erasmus ter ondersteuning van een uitgekleede groep basiszorg locaties komt dichterbij, óók vanuit kwaliteitstandpunt gezien.
In de meeste andere situaties is de financiele fusie gewoon het eenvoudigst en men hoopt dat de rest vanzelf goedkomt. Jammer want de financiën zijn slechts een afspiegeling van het primaire proces en daarmee doel. Het spiegeltje vervormen om een mooier plaatje te krijgen rijmt nooit met de werkelijkheid en leidt tot schade.
De juiste aanpak is heel eenvoudig en geeft het draagvlak om echte besluiten te nemen, want fuseren doe je niet voor niets. Focus op snelheid en geld heeft geen enkele zin. Alle succesvolle fussies werden gedreven door een ‘we’ en oog voor kwaliteit. En leverden heel veel financiele baten als spiegel van de verbeterde zorg.
Wil best komen sparren en uitleggen waarom fuseren leuk kan zijn., juist in de zorg!
Fusies in de gezondheidszorg zijn voor 99% uitsluitend gedreven door macht vergroting en en financieelgewin van directies. Clientenraden staan aan de zijkant en/of worden met schijnvoordelen bewerkt om in te stemmen. Het moraal en de ethiek van bestuurders bij semi overheden is veelal zoek. Opgefokt tot groter worden en meer en meer inkomen zijn de grote drijfveren van fusies bij semi overheden. En dan die belachelijke hoge beloning van directies en management in relatie met het uitvoerend personeel staan in geen verhouding. Deze verhouding toont ondermeer aan dat of een semi overheid qwa moraal ziek of gezond is!