Hoe meer uren zorg thuiszorgorganisaties leveren, hoe meer inkomsten ze genereren. Dat is de perverse prikkel in het bekostigingssysteem voor de thuiszorg zoals die gold onder het regime van de AWBZ. ‘Haal die volumeprikkel uit het zorgstelsel.’ Dat was de opdracht die het ministerie van VWS aan de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gaf bij het ontwerp van een toekomstbestendig bekostigingsmodel.

Vijf zorgpakketten

Maar daarin is de NZa niet geslaagd, vinden zorgverzekeraars. Hoofdmoot in het voorstel is een model van vijf zorgpakketten, van zeer licht oplopend tot zeer zwaar, valt te lezen in het NZa-rapport Bekostiging verpleging en verzorging in de Zorgverzekeringswet. Dan is er nog een buitencategorie voor patiënten met een zeer intensieve zorgvraag. De NZa gaat voor elk pakket een maximumtarief bepalen op basis van de prijs per uur, de vereiste deskundigheidsmix en het aantal uren zorg.

Zorgverzekeraars Nederland (ZN) waarschuwt dat de volumeprikkels nog steeds in het systeem zitten. Iets meer uren zorg leveren kan net het verschil betekenen tussen het lichte of het iets zwaardere zorgpakket. ‘Het stapelen van prestaties herbergt een groot risico op upcoding’, schrijft ZN in reactie op de NZa-plannen.

Zorgverzekeraar VGZ formuleert het nog scherper: ‘De zorgprestaties zijn opgebouwd uit geleverde uren zorg en geleverd deskundigheidsniveau. Hierdoor is er een enorm risico op upcoding/opschaling: de zorg wordt geleverd door een hoger niveau dan benodigd en kan hierop gewoon gedeclareerd worden.’ Ook Achmea stelt dat dit systeem nog te veel riekt naar ‘uurtje-factuurtje’.

ZN wil daarom bekostiging op basis van de casemix van patiënten. De medische kenmerken van een populatie bepaalt hoeveel geld een zorgaanbieder krijgt. Dan is er geen volumeprikkel meer. Maar ActiZ wil dat niet, omdat het verband tussen de kenmerken van een populatie en de zorgvraag helemaal niet wetenschappelijk aan te tonen is. De brancheorganisatie voor werkgevers in de ouderenzorg wil dat de uitkomsten van zorg bepalend zijn voor de financiering. Maar hoe dat moet, is nog toekomstmuziek. Vandaar het pleidooi voor twee jaar experimenteren in proeftuinen.

Omzetschommelingen

Dat de nieuwe bekostiging gaat leiden tot omzetschommelingen bij zorgaanbieders ligt voor de hand. Onderzoeksbureau Gupta bracht in kaart hoeveel dat zou zijn bij een stelsel voor respectievelijk twee, drie en vijf zorgzwaartepakketten. De gevolgen zijn het grootst bij een eenvoudig systeem met twee zorgzwaartepakketten. Dan heeft 43 procent van de aanbieders meer dan 5 procent verschil in omzet. Bij drie pakketten is dat nog maar 12 procent en bij vijf pakketten 1 procent. Alleen bij twee pakketten is er volgens de NZa behoefte aan een vangnetregeling om zorgaanbieders een zachte landing te geven. Gezien de slechte ervaringen met vangnetregelingen – risico op misbruik – is het voorspelbaar dat dit niet de voorkeur heeft van de NZa.
De vraag is of dit model ooit het licht zal zien. In bijlage 2 valt te lezen dat vrijwel niemand het voorstel ziet zitten. Zowel zorgaanbieders als verzekeraars dringen aan op uitstel.