De SER heeft onlangs haar langverwachte advies over de toekomst van de AWBZ aangeboden aan staatssecretaris Jet Bussemaker van VWS. De reacties op het SER-advies zijn over het algemeen positief. Zo vindt het CDA dat het kabinet nog deze regeerperiode aan de slag moet met de aanbevelingen van de SER. “We kunnen niet afwachten met ingrijpen want de AWBZ kraakt in haar voegen”, aldus het CDA-Tweede Kamerlid Jan de Vries. PvdA-woordvoerder Eelke van der Veen heeft zich inmiddels ook positief uitgelaten over het advies.

Pesoonsvolgend Budget

De SER wil de AWBZ omvormen tot een persoonsvolgend budget. Mensen die verpleging of verzorging nodig hebben, krijgen een zorgindicatie. Aan deze indicatie hangt een zak met geld. Dit geld krijgen cliënten niet rechtstreeks in handen. Ze kunnen het budget besteden bij een zorginstelling van hun keuze. Door meer keuzevrijheid voor cliënten denkt de SER dat de zorg meer tegemoet zal komen aan de behoefte van de cliënt. De SER wijst hierbij op kleinschalige woonvoorzieningen als de Thomashuizen voor verstandelijk gehandicapten en de keten van Herbergiers voor dementerende ouderen. Deze worden gefinancierd met een persoonsgebonden budget. De SER verwacht kennelijk dat persoonsgebonden of persoonsvolgende budgetten automatisch zullen leiden tot meer van zulke kleinschalige voorzieningen. Het is zeer de vraag of dit zo zal werken. Het overgrote deel van de ouderen wil het liefst zorg dichtbij in de buurt waar ze wonen. Buiten de grote steden is er meestal maar één verpleeghuis of thuiszorginstelling in een gemeente. Cliënten hebben dus vaak niet veel te kiezen.

Kwaliteit van zorg

Voor de meeste mensen en dus ook voor ouderen is het vaak moeilijk om een goede afweging te maken tussen verschillende zorgaanbieders. Mensen die zorg nodig hebben, zijn meestal kwetsbaar en afhankelijk. Dit verdraagt zich moeilijk met het nemen van beredeneerde keuzes. Cliënten weten meestal weinig over de kwaliteit van een zorgaanbieder. Of een zorgaanbieder goed of slecht is, blijkt vaak uit ervaring en bijna alle cliënten hebben slechts ervaring met één enkele zorgaanbieder. Een echte keuze maken tussen verschillende zorgaanbieders is dus moeilijk. De gedachte van de SER dat een persoonsvolgend budget keuzevrijheid creëert, getuigt van een weinig realistische voorstelling van de mogelijkheden die ouderen hebben tot het maken van keuzes. Overigens in de huidige situatie kan iemand ook al een voorkeur voor een bepaald verpleeg- of verzorgingshuis aangeven. Het verschil met een persoonsvolgend budget is daarmee kleiner dan meestal wordt voorgesteld.

Zorgfusie

De grootste gevolgen heeft de invoering van een persoonsvolgend budget voor de zorgkantoren. De zorgkantoren kopen nu nog namens cliënten zorg in bij verpleeg- en verzorgingshuizen en bij thuiszorginstellingen. Die inkooprol verdwijnt als de AWBZ wordt omgevormd tot een persoonsvolgend budget. Dit zal grote gevolgen hebben. De zorgkantoren fungeren als tegenwicht tegen de grote zorginstellingen. Zo zijn de zorgaanbieders Evean en Philadelphia van plan te fuseren met de woningcorporatie Woonzorg Nederland. Deze gefuseerde zorgorganisatie zou 38.000 medewerkers, 225.000 cliënten, meer dan duizend zorglocaties en een omzet van 1,4 miljard euro krijgen. De Tweede Kamer is bezorgd of deze grote zorgorganisaties niet ten koste gaan van de menselijke maat in de zorg. Een motie van het eerdergenoemde CDA-Tweede Kamerlid Jan de Vries waarin het kabinet wordt opgeroepen alles in het werk te stellen om deze fusie te blokkeren, is aangenomen met steun van de PvdA, SP, PVV en Groen Links. De NMa heeft de fusie tussen Evean, Philadelphia en Woonzorg Nederland goedgekeurd. Een van de argumenten die de NMa hiervoor hanteert is dat de zorgkantoren ervoor kunnen zorgen dat er voldoende alternatieve zorgaanbieders overblijven. De zorgkantoren zouden daartoe bij andere aanbieders zorg moeten gaan inkopen. Zorgkantoren kunnen tegenwicht bieden tegen de macht van grote zorgaanbieders. Individuele cliënten kunnen dat niet. Cliëntgebonden financiering in de AWBZ zal de machtspositie van de grote zorgaanbieders versterken. Hierdoor zal de keuzevrijheid van cliënten minder en de afhankelijkheid van de zorgaanbieder groter worden. De SER heeft de gevolgen van het persoonsvolgend budget onvoldoende doordacht. Persoonsgebonden financiering zal de positie van de cliënt eerder verzwakken dan versterken.

Zorgvisie organiseert op donderdag 12 juni een congres over de toekomst van de AWBZ. Staatssecretaris Bussemaker van VWS, Margo Vliegenthart (SER), Rien Meijerink (RVZ), hoogleraar Wim Groot, politici en andere deskundigen geven hun visie. Opgeven kan via www.elseviergezondheidszorg.nl/evenementen