Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Zalen van Karton

[Exclusief] In een lege fabriekshal in Zaandam wordt de ene na de andere ziekenhuisafdeling op ware schaal van karton nagebouwd. Wat op een filmset in Hollywood lijkt, is het experiment van het Zaans Medisch Centrum om zijn nog te bouwen ziekenhuis zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken.
Zalen van Karton

Het is half oktober. Personeelsleden van het Zaans Medisch Centrum (ZMC) staan voor een balie van karton. Het zijn medewerkers en de bedrijfsleider van de poli anesthesiologie, medewerkers van het planbureau, de apotheek, een anesthesioloog en twee ict-medewerkers. Ze bespreken hoe de intake van patiënten in het nieuwe ziekenhuis precies zal verlopen. ‘Dus bij de balie wordt de patiënt centraal geregistreerd met zijn kaart?’, vraagt hoofd patiëntenlogistiek Marie-Jose Schoon­hoven. ‘Leidt het systeem dan vervolgens alles of kunnen wij ook nog sturen?’
De groep wordt van een afstandje geobserveerd door ziekenhuisbestuurder Rob Dillmann, architect Ellen van der Wal en projectleider Jitske de Haan. ‘Die balie lijkt zo net een borstwering’, merkt Dillmann op. ‘Een beetje defensief. Ik zie meer zo’n open servicedesk voor me, zo een die ze bij een bank hebben of zo.’

Mock-up

Hier in de loods van een bouwbedrijf staat niets minder dan de grootste mock-up ooit uitgevoerd door een Nederlands ziekenhuis. Het komt wel eens voor dat ziekenhuizen een of twee kamers nabouwen om ze te laten testen door patiënten en personeel. Nooit zijn er echter tien complete afdelingen op deze manier getest. Studenten bouwkunde van de TU Delft worden ingezet om de levensgrote maquettes binnen een dag op te bouwen en weer af te breken. Die taak lijken ze met veel plezier uit te voeren, getuige de stilis­tische boom die ze buiten de muren van de mock-up afdeling op eigen initiatief hebben gemaakt.
De medewerkers lopen methodisch het hele zorgproces van de afdeling post­operatieve screening door. Van intake tot operatie volgen ze het zorgpad en gaan zo van de ene kamer naar de ander. De toegevoegde waarde van de proefopstelling blijkt al snel. Tini Elzenga van het planbureau laat zich in een rolstoel voortduwen om te zien of ze alle draaien kan maken in de nagemaakte ziekenhuisgangen. ‘Dat lukt aardig’, constateert ze. ‘Maar met een gebroken been, zo uitgestoken voor me, kan deze hoek problemen opleveren. Dat zijn toch dingen die je niet afziet aan een bouw­tekening.’

Aanpassingen

De bevindingen van de medewerkers worden nauwkeurig genoteerd. ­‘Sommige opmerkingen zullen leiden tot aanpassingen van de bouwplannen’, vertelt Van der Wal van architecten­bureau Mecanoo ‘Dat kan gaan om relatief grote veranderingen. Groter dan bijvoorbeeld de beslissing op welk punt de medische gassen uit de wand komen of waar de stopcontacten komen te zitten. We kunnen ook structurele dingen aanpassen, zoals schuiven met muren. We zitten wel vast aan een aantal parameters zoals de hoeveelheid vierkante meters, hoe de buitenste muren lopen en wat dragende constructies zijn, zoals kolommen. Het is interessant om te zien wat er allemaal naar voren komt tijdens het testen. Laatst hadden we de simulatie van de dialyseafdeling. Toen ging een ­medewerker direct eigenhandig de ­wanden van een kamer in de mock-up verplaatsen.’

De simulatie van de dialyseafdeling is behalve door medewerkers ook door patiënten getest. ‘Participatie van patiënten is met name bij deze afdeling belangrijk. Nierdialyse duurt lang. Daardoor bevindt deze patiëntengroep zich veel langer in het ziekenhuis dan bijvoorbeeld patiënten in de post-operatieve afdeling. Het meenemen van patiënten was hier dus van groot belang.’

Verspilling uitbannen

Bestuurder Dillmann vertelt dat de alliantie voor de nieuwbouw – het Zaans Medisch Centrum en ontwikkelaar Vitaal ZorgVast – niet zomaar voor de methode van de mock-up opstelling heeft gekozen. De alliantie wil alle vormen van verspilling in het ontwerp zo veel mogelijk uitbannen. Het hoort in de efficiënte en klantvriendelijke Lean-filosofie waarmee het hele ziekenhuis werkt. ‘De bouw van het nieuwe ziekenhuis geeft ons de mogelijkheid om concepten als lean en healing environment heel ver door te voeren. Het is één ding om je interne processen lean te maken. Als je het hele gebouw er ook op indeelt, kun je er veel verder mee gaan.’ De architect en de ontwikkelaar onderschrijven dit. ‘We bouwen hier nadrukkelijk geen kathedraal voor de zorg’, zegt Jitske de Haan van Vitaal ZorgVast. ‘Iedere overbodige vierkante meter is er een te veel. Het is niet alleen een extra vierkante meter die bijvoorbeeld schoongemaakt moet worden. Het is ook een extra meter die patiënten, bezoekers en medewerkers moeten lopen van de ene naar 
de andere afdeling. Dat zijn ontwerpaspecten die de ziekenhuisbeleving 
beïnvloeden.’

Waardenstromen

In de nieuwbouw van het ZMC staan vijf waardenstromen centraal: Acuut, Electief, Poliklinisch, Klinisch en Diagnostiek. Iedere patiënt past in een van de vijf stromen. Als iemand spoedeisende hulp nodig heeft, volgt hij of zij de stroom Acuut. Mensen die voor planbare behandelingen komen, volgen de stroom Electief. Diagnostiek omvat alle laboratoria-onderzoeken en de röntgenafdeling. Patiënten en hun familie die een of meer nachten in het ziekenhuis verblijven, moeten zich thuis voelen in de stroom Klinisch.
De poliklinische gesprekken met de dokter vinden plaats aan de centrale ‘straat’. Deze straat ontsluit het hele ziekenhuis; alle poliklinieken liggen aan deze straat. Aan de beide uiteinden van de straat bevindt zich een ‘open’ patio waardoor daglicht volop het ziekenhuis binnen kan komen. ‘We zijn met de alliantie helemaal van begin af aan gaan denken in de termen van de waardenstromen. Hoe we deze het beste op elkaar zouden kunnen laten aansluiten’, vertelt Dillmann. ‘Hieruit is uiteindelijk het huidige ontwerp voortgekomen. Een goed voorbeeld van waar we andere dan de gebruikelijke keuzes hebben gemaakt, is de afdeling radiologie. Dat was in de eerste plannen één afdeling. Nadat we er echter achter kwamen dat dit voor de route van de patiënt nadelig zou zijn, constateerden we dat we de afdeling het beste in tweeën konden splitsten. Dan zouden de patiëntenstromen beter op elkaar aansluiten. Dat zijn baanbrekende inzichten. Alles is logisch ingedeeld.’

Kamer kaak

Ondertussen hebben de medewerkers van de post-operatieve afdeling het hele proces doorlopen. ‘Ik zag dat de kamer ‘Kaak’ verkeerd staat aangegeven’, zegt Elzenga. Snel wordt de gele post-it met het woord ‘kaak’ naast de deur van de ene kamer weggehaald en naast de deur van de juiste kamer geplakt.
Na het vertrek van de medewerkers wordt alles afgebroken. Overmorgen staat er een compleet nieuwe afdeling van karton klaar in de loods. Dan is het de beurt aan een verse groep medewerkers om de afdeling te testen.

Tijdlijn

De totstandkoming van het nieuwe Zaans Medisch Centrum:
2012
Financiering nieuwbouw rond
2013
Sloop zusterflat
Structuurontwerp gereed
Bestemmingsplan ter visie voor bewoners
Start bouw parkeergarage
Verplaatsen huisartsenpost en apotheek
2014
Definitief ontwerp gereed
Eerste paal
Parkeergarage gereed
Start bouw Zorgboulevard
2015
Bereiken hoogste punt
2016
Start inrichting
Oefenen in het nieuwe ziekenhuis
Patiënten en medewerkers verhuizen
Officiële opening
2017
Sloop oude ziekenhuis

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.