Het idee: een box met daarin een processor, een beamer, luidspreker en infraroodsensoren. Die hangt boven de tafel in een gezamenlijke ruimte in een verzorgingshuis en voilà: de Tovertafel is geboren. ‘De beamer projecteert spellen op de tafel, waarmee de mensen met dementie kunnen spelen’, vertelt Claudia de Widt, communicatie- en marketingmanager bij Active Cues. ‘De spellen bestaan uit herkenbare beelden, zoals vissen, vlinders of een strandbal. Ook herfstbladeren die ze weg kunnen vegen zijn erg populair. We zien dat veel van deze mensen, met een midden of laat stadium van dementie, die schuifbeweging al regelmatig maken. Nu bereiken ze er wat mee en dat geeft rust.’

Lichtanimaties Tovertafel
De Tovertafel is een idee van ingenieur Hester Le Riche, die het bedacht tijdens haar promotieonderzoek. ‘Ze wilde iets ontwerpen om apathie bij mensen met dementie te doorbreken. In eerste instantie wilde ze tijdens het koffiemoment met lichtanimaties de mensen eraan herinneren hun koffie te drinken’, vertelt De Widt. ‘De koffie lieten de mensen links staan, maar de lichtanimaties waren erg populair. Zo is het idee van de Tovertafel tot stand gekomen.’ Binnen het Creative Industry Scientific Programma (CRISP) waarin kennisinstellingen, de creatieve industrie en het bedrijfsleven samen complexe maatschappelijke uitdagingen aangaan, werd het ontwerpproject uitgevoerd.

Actief maken
De geprojecteerde spellen werden uitvoerig getest in verpleeghuizen, tot zeker was welke aanslaan bij de doelgroep. ‘We hebben een spel met een bal die ze heen en weer kunnen gooien, dat werkt erg goed. Maar er kunnen ook rijmpjes en gezegden worden geprojecteerd. Dan zien ze een deel van de zin en moeten zij het afmaken. Daarbij gaan de mensen vaak zingen en klappen. Ze halen de herinneringen op uit hun langetermijngeheugen. Wat je als eerst leert, raak je het laatst kwijt.’ Niet alleen de bewoners van verpleeghuizen zijn enthousiast, ook de medewerkers in de ouderenzorg reageren volgens De Widt positief. ‘Ze geven aan dat ze een bewoner toch weer even hebben kunnen bereiken, terwijl dat al heel lang niet gelukt was. En ze zien dat de bewoners enthousiast zijn, dat hun ogen oplichten. Dat zeggen familieleden ook. Ze zien mensen echt even opleven.’

Tovertafel crowdfunding
Op dit moment zijn er 375 Tovertafels verkocht in Nederland en België. Een tafel kost 5500 euro en Active Cues biedt een eigen crowdfunding-platform aan om dat bedrag in te zamelen. ‘Veel zorginstellingen willen een Tovertafel, maar de budgetten in de zorg zijn krap. Wij ondersteunen ze daarom met deze crowdfunding-pagina’, zegt De Widt. Daar wordt veel gebruik van gemaakt, merkt Active Cues. ‘Zorgprofessionals zijn vaak al heel actief en creatief, ze organiseren markten of bakken pannenkoeken om geld in te zamelen. Maar met deze pagina helpen we ze nog wat verder op weg.’
Als de Tovertafel is gekocht, komt er nog drie maanden lang een jongere – een zogenoemde Tovertafel-buddy – langs die medewerkers van het verpleeghuis uitlegt hoe ze ermee om kunnen gaan. ‘De Tovertafel is heel makkelijk in gebruik, maar deze jongere kan alle vragen die er gaandeweg ontstaan beantwoorden en tips geven. Ook helpen ze om de Tovertafel onderdeel te maken van het dagelijks ritme.’

Tovertafel Special
Naast de Tovertafel voor mensen met dementie, is er ook een Tovertafel Special ontwikkeld voor mensen met een verstandelijke beperking. De Widt: ‘We werken daarnaast ook nog aan spellen voor kinderen met autisme. Het motto van Active Cues is zoveel mogelijk geluksmomenten naar de zorg te brengen.’

Dossier Innovatie in de zorg
Innovatie is nodig om kwaliteit en betaalbaarheid van zorg te garanderen. In dit dossier: nieuws, blogs en achtergronden over zorginnovatie. Lees meer.