Regulering en toezicht gaan volgens Baarsma bij de NZa niet goed samen, en moeten van elkaar gescheiden worden door toezicht op zorgmarkten bij de ACM onder te brengen. Naar onze mening ontbreekt het aan een goede onderbouwing om via het opknippen van de NZa tot verbeteringen te komen. Sterker nog, het opknippen van de NZa kan de effectiviteit van toezicht in de zorg schade berokkenen.

Integrale afwegingen

Naast de praktische bezwaren van een reorganisatie is het belangrijkste argument tegen scheiden dat de samenhang van het toezicht en regulering verloren gaat. Een toezichthouder die zowel reguleert als bewaakt, kan integrale afwegingen maken. Samenhangend en flexibel toezicht is van groot belang zolang onduidelijk blijft in welke mate marktwerking zal bijdragen aan goede, toegankelijke en betaalbare zorg. De toezichthouder moet in staat worden gesteld om in te spelen op onzekerheden. In tegenstelling tot de ACM heeft de NZa de ruimte om de ‘zorgmarkten’ op gang te brengen en bij te sturen. Bij versnipperd toezicht wordt dit een onmogelijke opgave.

Baarsma stelt dat de NZa een scheidsrechter is die ook de spelregels opstelt. Deze metafoor is geen correcte weerspiegeling van de positie van de NZa. Het is immers het ministerie van VWS dat de ‘spelregels’ vastlegt; de NZa voert regulering uit op aanwijzing van de minister. Onze recente evaluatie van de Wmg en NZa laat wel zien dat de scheiding van rollen en verdeling van de verantwoordelijkheid tussen VWS en de NZa onvoldoende duidelijk was.

Experts in marktordening

De argumenten van Baarsma om het markttoezicht over te brengen naar de ACM zijn voorbarig. Zo is het feitelijk onjuist om te stellen dat het de NZa ontbeert aan economen en experts op gebied van marktordening. Bovendien is het aantal in behandeling genomen aanmerkelijkemarktmachtzaken niet de juiste maatstaf om te komen tot het oordeel dat de NZa als markttoezichthouder onvoldoende presteert. Het is constructiever om alle facetten van markttoezicht door de NZa te beschouwen.
Daarnaast is het direct overhevelen van markttoezicht naar de ACM een oplossing die tot nieuwe problemen zal leiden. Beleidsmakers en zorgeconomen uiten stevige kritiek op het toelaten van zorgfusies door de ACM, vanwege de afnemende keuzemogelijkheden voor patiënten en verzekerden. Bijna elke zorgfusie is goedgekeurd door de ACM; een uitkomst waar grote vraagtekens bij te plaatsen zijn. Niet voor niets heeft de minister op aandringen van het parlement de NZa vanwege haar sectorspecifieke kennis een extra taak in het toezicht op zorgfusies gegeven. Waarom veronderstelt Baarsma dan dat betaalbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van zorg beter geborgd worden door de ACM?

Stap voor stap verbeteren

De door ons uitgevoerde evaluatie van de NZa biedt voldoende aanknopingspunten om het toezicht van de NZa stap voor stap te verbeteren. Wij pleiten voor een herijking van de sturingsrelatie tussen het ministerie van VWS en de NZa, waarbij VWS sterker gepositioneerd wordt als kaderstellende instantie en NZa een beter herkenbare rol krijgt als onafhankelijk toezichthouder voor de zorg. In dit licht zien wij op dit moment grote risico’s als ondoordacht zou worden overgegaan tot het opknippen van de NZa.

Aris van Veldhuisen is adviseur en managing partner van Andersson Elffers Felix (AEF), Maarten Veraart is econoom en senior adviseur bij AEF. De auteurs maakten deel uit van het team dat in opdracht van het ministerie van VWS een onafhankelijk evaluatieonderzoek uitvoerde naar de Wmg en het functioneren van de NZa.