Weerman promoveerde afgelopen week op dit onderwerp en schreef er een uitgebreid proefschrift over. Daarin verwerpt ze de stelling dat ervaringsdeskundigen van verslaving die een baan willen in de ggz maar beter kunnen zwijgen over hun verleden. Weerman merkte bij de start van haar onderzoek dat ggz-instellingen steeds meer gebruik wilden maken van ervaringsdeskundigen. ‘Zo zocht de verslavingszorg naar een goede positionering van ervaringsdeskundigheid in haar dagelijkse praktijk. Binnen de hbo-opleidingen voor zorg en welzijn werd een verslavingsverleden bij een student echter eerder als obstakel dan als bron van deskundigheid gezien: een paradoxale situatie.’

Werk en privé scheiden
Traditioneel wordt van werknemers verwacht dat ze werk en privé gescheiden houden, zelfs al het een het ander wel beïnvloedt. Dit moet de professional beschermen, schrijft Weerman, maar ook de cliënt. ‘Het staat ten dienst aan de cliënt, die niet belast moet worden met persoonlijke verhalen of moeilijkheden – ook al zijn die overwonnen – van degen die hem of haar ondersteunt.’ Vaak gaan mensen ervan uit dat ervaringskennis het tegenovergestelde is van wetenschappelijke en praktijkkennis. Weerman: ‘Ik maak duidelijk dat ervaringskennis tot verschillende vormen van kennis kan leiden. Bijvoorbeeld tot algemene propositionele en procedurele kennis; cliënten- en patiëntenorganisaties hebben hieraan een bijdrage geleverd. Deze kennis is echter ook beschikbaar voor niet-ervarinsdeskundigen.’

Ontregeling ervaringsdeskunige
Volgens Weerman moet er vooral worden ingezet op het delen van ervaringskennis tijdens de opleiding. ‘Ervaringskennis ontregelt, het ‘doet iets’ met je en dat is precies de bedoeling: ervaringskennis is pas waardevol als het de empathie en werkelijkheidszin van de aankomende professionals vergroot en men daardoor leert om gelijkwaardig in contact te blijven met mensen die bang, beschaamd, getraumatiseerd of boos zijn en men durft te leren van wat zij te vertellen hebben.’ Ervaringskennis heeft volgens de promovenda verschillende kenmerken, maar is niet altijd exclusief. ‘Deels is deze kennis niet overdraagbaar: ieder mens blijft in die zin existentieel eenzaam. Ieder mens baant zijn of haar eigen pad, maar maakt hierbij ook gebruik van gebaande paden’, schrijft Weerman. ‘De verslaafde die de kennis van het pad van herstel leert gebruiken heeft kennis van existentiële boemerangeffecten en van de manier waarop hij of zij zich hierin staande kan houden.’

Opleiden ervaringsdeskundige
Een groot deel van de – toekomstige – social workers heeft zelf ervaring met wat Weerman de ontwrichtende stoornissen of situaties noemt waarmee ze later cliënten moeten helpen. Volgens de onderzoeker komt er meer ruimte voor de ‘persoon’ van de social worker, als die niet alleen empathie, assertiviteit en integriteit inzet, maar ook de eigen levenservaring inzet. ‘Hierbij zijn álle ervaringen van belang. Een mens is méér dan een rol, iemand die ex-verslaaf is, is méér dan ex-verslaafd, een cliënt is méér dan een diagnose. Een professional is ook een mens, net als de cliënt.’ Hierdoor ontstaat er volgens Weerman wel behoefte aan een nieuwe manier van onderwijzen. ‘Als de ‘persoon’ terugkomt in opleiding en beroep, zullen opleidingen anders moeten gaan lesgeven. Het betekent het tolereren van een ontregeling van het systeem en een cultuurverandering. Zelfonthulling en persoonlijk contact moeten hierbij gedoseerd worden.’

Dossier geestelijke gezondheidszorg
Dossier met nieuws, opinie en achtergrond over de geestelijke gezondheidszorg (ggz). De artikelen gaan onder andere over de diverse zorgorganisaties, beddenreductie, e-health en de bekostiging.Lees meer.