In 2005 constateerden Portengen en zijn staf dat de kosten van de zorg en de solidariteit van de samenleving meer en meer met elkaar in conflict komen. Om de ouderenzorg betaalbaar te houden, zal het basiszorgpakket worden ingekrompen. Daarbij wordt erop gemikt dat de burger in staat en bereid is in de laatste jaren van zijn leven aan zijn eigen zorg bij te dragen. “Maar de Deventer bevolking is niet de rijkste van Nederland”, zegt Ko Portengen. “De mensen voor wie wij zorgen, hebben nauwelijks middelen voor bijbetalingen en zullen die in de komende jaren ook niet krijgen. Wij willen daarom zorg bieden die zo veel mogelijk kan worden betaald vanuit het basisbudget dat volgens de systematiek van de zorgzwaartepaketten (zzp’s) wordt verdeeld. En tegelijkertijd willen we zorg bieden van hoge kwaliteit die aansluit bij de behoeften van onze klanten. Eén ding is alvast duidelijk: de zorg organiseren rond kleine huiskamers voor zes personen is dan niet betaalbaar, of je moet je kwaliteitseisen naar beneden bijstellen. Bovendien denken wij dat de kleinschaligheid, waarop vooral in de psychogeriatrie zo wordt gehamerd, helemaal niet voor iedereen zaligmakend is. Je kunt meer jezelf blijven in een grootschalige gemeenschap dan in een kleinschalige woonruimte.”

Marktonderzoek

Solis ontwikkelde een eigen zorgconcept. De kern daarvan is de ‘living community’, een grootschalig en levendig samenwoonconcept, waarin bewoners worden geactiveerd en veel aandacht krijgen op een manier die hen aanspreekt. Om zo goed mogelijk aan te sluiten bij ’de Deventenaar’ werden cliëntprofielen gemaakt van de potentiële bewoners in de vijf wijken waar de huizen zich op richten.

Ko Portengen: “We hebben een marktonderzoekbureau laten uitzoeken wat precies de behoeften van onze klanten zijn. De bewoners van in ‘onze’ wijken, die op enig moment behoefte aan zorg krijgen, blijken voor 75 procent groepsgerichte mensen te zijn. Ongeveer 45 procent kun je kenschetsen als veiligheidszoekers en 30 procent is gericht op gezelligheid en vertier. Die groepen kunnen heel goed samen. Veiligheidszoekers hoeven niet zelf mee te doen aan het vertier, maar vinden het wel leuk erbij aanwezig te zijn. Daarnaast telt onze doelgroep een kleine 20 procent extraverte individualisten, zeg maar de avontuurlijke ouderen. Die gaan er graag nog op uit, maar gedijen ook goed in een groep; ze vinden daarin hun eigen weg en contacten. De echte eigenheimers, introverte individualisten die sterk hechten aan een eigen ruimte, vind je eigenlijk nauwelijks in onze wijken.”

Sociale interactie

Met het groepsgerichte cliëntprofiel als uitgangspunt heeft Solis welzijnsprogramma’s en -activiteiten opgesteld waarmee ze de mensen collectief en langduriger aandacht biedt. “Niet alleen van het personeel en de vrijwilligers, maar ook nog eens van elkaar”, verduidelijkt Portengen. “Onze bewoners mogen dan zorgafhankelijk zijn, er is niets op tegen dat ze ook elkaar aandacht geven.” Bij Solis begeleiden bewoners bijvoorbeeld medebewoners in een rolstoel naar de gemeenschappelijke middagmaaltijd. “Je moet de sociale interactie tussen mensen faciliteren en zorgen voor een programma waarvan bewoners zeggen: ik vind het hartstikke leuk, ik wil van mijn kamer af, ik ga gezellig beneden meedoen. We bieden consequent op de drie delen van de dag activiteiten die mensen aanspreken, waarbij ze aanwezig kunnen en willen zijn.” Mensen die erg van puzzelen houden, kunnen bijvoorbeeld een clubje vormen dat wekelijks ‘live’ Lingo speelt. Daarnaast treffen ze elkaar op een andere vaste middag aan een speciaal ingerichte puzzeltafel en zo nu en dan kijken ze ’s avonds samen naar Lingo. “Dit soort programma’s geeft vastigheid in de week en bevordert de sociale cohesie.”

“Natuurlijk is het niet de bedoeling bewoners met het pistool op de borst tot deelname of aanwezigheid te dwingen”, verduidelijkt Portengen. “Onze ouderen hebben soms ook behoefte om op hun eigen kamer uit te rusten, tv te kijken of een boek te lezen. Prima! Zolang ze zich maar lekker voelen. Dat is de crux.”

Betaalbaar

Het credo van Solis is: betaalbare betere kwaliteit. Portengen: “We willen aantoonbaar regionaal leider zijn op het gebied van betaalbare kwaliteitszorg. Betaalbaarheid is daarin een heel belangrijk element. Wij geven onze klanten zelfs een prijsgarantie: als ze voor een bepaalde voorziening al iets moeten bijbetalen, dan is die bijbetaling de laagste in de regio. Deze doelstelling kunnen we alleen realiseren wanneer we afzien van al te individueel maatwerk. Om de kosten te beheersen, moeten we onze programma’s op basis van een duidelijk groepsprofiel protocolleren en standaardiseren. Natuurlijk maken onze cliëntbemiddelaars met elke individuele cliënt afspraken over de zorg die hij of zij van ons mag verwachten. Dat is een kwestie van het matchen en managen van verwachtingen en verplichtingen. Als je daar helder in bent en je houdt je aan de afspraken, dan zijn je klanten tevreden.”

Plezierig

Voor de grote groep ouderen die in het cliëntprofiel past, biedt Solis “niet het gewone, maar wel een plezierig actief leven. En betaalbaar, ook binnen het zzp-regime”, aldus Portengen. Solis heeft klanten vanaf indicatieniveau 3 en hoger. Daar zijn de arrangementen op afgestemd. “Mensen met een hoger indicatieniveau brengen meer budget mee, terwijl de meerkosten dankzij het zorgconcept niet navenant stijgen”, legt Portengen uit. “De analyse van onze processen maakte bijvoorbeeld duidelijk dat het bij een gedeelte van de zorg die onze verpleging geeft eigenlijk om een verhulde vraag om aandacht gaat. Wanneer mensen zich op hun kamer vervelen of eenzaam voelen, bellen ze vaker naar de verpleging. We hebben een poos geprobeerd zo snel mogelijk op deze bellers te reageren – de klant vraagt immers -, maar dat levert een ongelofelijk frustrerende dynamiek op. Het kost ontzettend veel tijd en geld, terwijl je de mensen elke keer toch maar kort aandacht geeft. Dat is voor alle partijen onbevredigend. Wanneer de mensen echter bezig zijn met activiteiten die ze plezierig vinden, wordt er veel minder gebeld.” Dus als je investeert in welzijn kun je besparen op de zorg, was zijn conclusie. “Je krijgt daardoor meer financiële armslag om kwaliteit te leveren.”

Impact

Het nieuwe zorgconcept betekent een grote verandering voor cliënten en medewerkers. Adviesbureau Arengo heeft Solis geholpen om de impact daarvan goed in beeld te krijgen. Portengen: “We hebben samen bekeken hoe we onze processen moeten inrichten om het zorgconcept goed neer te zetten. Ook hebben we passende ict-ondersteuning gekozen. Bij de analyse zijn alle groepen betrokken, van behandelaars tot cliëntenraad. Het resultaat is een organisatiebreed draagvlak, helderheid over de behoefte aan communicatie, opleidingen en begeleiding en enthousiasme in onze wijken en bij onze medewerkers. Sinds we het nieuwe zorgconcept wereldkundig hebben gemaakt, zijn we bovendien de populairste zorgwerkgever in de regio geworden.” (Peter Smits, Parafrase

Lees ook:

Meer informatie over dit onderwerp op het congres van Zorgvisie en TvV De grenzen van kleinschalig wonen voor ouderen