Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties1

Jeugdzorg kan miljoenen goedkoper én beter

De nieuwe Jeugdwet moet de Eerste Kamer nog passeren en budgetten zijn er nog niet. Maar iedereen is ervan doordrongen dat de transitie nagenoeg een feit is. Dat biedt kansen om de jeugdzorg kwalitatief beter en doelmatiger te maken.
Jeugdzorg kan miljoenen goedkoper én beter

De jeugdzorg kent veel spelers en een complexe structuur. De financiering ervan komt uit verschillende budgetten en de toeleiding naar voorzieningen vindt plaats via gescheiden kanalen. Deze situatie werkt ondoelmatigheid in de hand. In 2015 wordt de financiering overgeheveld naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze transitie brengt kansen met zich mee om de jeugdzorg kwalitatief beter en doelmatiger te maken.

Transformeren

De nieuwe Jeugdwet moet de Eerste Kamer nog passeren en budgetten zijn er nog niet. Maar iedereen is ervan doordrongen dat de transitie nagenoeg een feit is. Gemeenten en zorginstellingen zitten in hetzelfde schuitje en hebben een gezamenlijk belang om er een succes van te maken. Hierbij liggen de kansen voor het oprapen, want er wordt nu te weinig samengewerkt, jongeren worden te snel en te veel uit huis geplaatst en (langdurig) opgenomen, het gezin wordt onvoldoende betrokken, hulpverleners lopen elkaar soms voor de voeten en er is onvoldoende oog voor het vermogen tot zelfmanagement van jongeren en gezinnen. Om van de transitie (overgang) naar de gemeenten een succes te maken, is een transformatie (verandering) van het stelsel noodzakelijk.

Thuis Best

Er liggen tal van mogelijkheden om de jeugdhulpverlening doelmatiger te maken. Neem het project Thuis Best voor licht verstandelijk beperkte jongeren met ernstige gedragsproblemen die een machtiging uithuisplaatsing gesloten jeugdzorg hebben gekregen. Behandeltrajecten in de gesloten jeugdzorg duren nu gemiddeld twaalf maanden. Het project Thuis Best is een samenwerkingsverband tussen verschillende instellingen, waaronder Prisma, Almata en de Viersprong, met als doel de intramurale fase aanmerkelijk te bekorten. In essentie komt het erop neer dat de jongere al na zes weken terugkeert in het gezin en bij de Viersprong start met Multi Systeem Therapie (MST): een bewezen effectief behandelprogramma voor jongeren (12-18 jaar) met ernstige gedragsproblemen om uithuisplaatsing te voorkomen. Tijdens deze ambulante fase kan de jongere voor een time-outperiode terug naar Almata.

Het project bevindt zich momenteel in een pilotfase. Tot nog toe zijn er 21 jongeren ingestroomd. Acht trajecten zijn afgerond, waarvan vijf (63 procent) succesvol. Ervan uitgaande dat ruim de helft van de jongeren in aanmerking komt en het verschil in kosten circa 75.000 euro per jongere is, kom ik tot een voorlopige schatting dat ongeveer een derde (circa 60 miljoen euro) van de totale kosten voor gesloten jeugdzorg (circa 185 miljoen euro) kan worden bespaard.

Goedkoper én beter

Wat voor de gesloten jeugdzorg geldt, geldt waarschijnlijk in meer of mindere mate ook voor andere residentiële voorzieningen. Bij de Viersprong is in de afgelopen jaren al 75 procent van de ‘bedden’ vervangen door ambulante behandelingen. Er is in Nederland een situatie gecreëerd waarin veel jongeren onnodig geplaatst worden in dure residentiële settings. Daar is in totaal een bedrag van meer dan 1.500 miljoen euro mee gemoeid. Hier ligt de belangrijkste sleutel om de bezuinigingstaakstelling van circa 600 miljoen euro te realiseren die aan de transitie jeugdzorg is verbonden. Belangrijker is echter dat het vervangen van residentieel verblijf door bewezen effectieve (gezins)interventies en zorgarrangementen naar verwachting leidt tot betere behandelresultaten. Deze verwachting is reëel omdat de jongere en het gezin zo snel mogelijk weer in hun eigen kracht worden geplaatst, terwijl residentieel verblijf op zichzelf niets verandert aan de problemen. Naast ambulantisering kan de jeugdhulpverlening doelmatiger worden gemaakt door de ontwikkeling van e-health-applicaties, zoals online cursussen, chatboxen en apps. Dergelijke applicaties stellen jongeren in staat hun klachten en problemen op eigen kracht te (leren) managen.

Kiezen in plaats van schaven

De gemakkelijkste strategie om te bezuinigen is de kaasschaafmethode: iedereen levert 15 procent in. Aannemende dat het aantal zorgvragers gelijk blijft, zal die strategie waarschijnlijk leiden tot wachtlijsten en mogelijk ook calamiteiten bij hen die niet tijdig geholpen worden. Die risico’s kunnen vermeden worden als instellingen en gemeenten van meet af aan durven te kiezen voor de volgende bewegingen: (1) van zorg naar preventie, (2) van klinisch naar ambulant, (3) van individueel naar systeem en (4) van practice based naar evidence based. Dat betekent onder meer bedden afbouwen, effectieve interventies opbouwen en voldoende experimenteerruimte inbouwen.

De betrokken overheden (landelijk en gemeentelijk) doen er goed aan om fors in te zetten op onderzoek en innovatie. Innovatie ontstaat niet vanzelf. Integendeel, mede door de bezuinigingsdoelstellingen kunnen instellingsmuren al te gemakkelijk gaan fungeren als verdedigingslinies tegen vernieuwing. Voor de noodzakelijke transformatie is het nodig om voldoende prikkels in te bouwen tot vernieuwing. Een stimuleringsfonds bij ZonMW is daarbij een noodzakelijke, maar tegelijk volstrekt onvoldoende randvoorwaarde. Als onderzoek en innovatie ook op regionaal niveau voldoende worden geborgd, kunnen de transitie en transformatie van de jeugdzorg een succes worden.


Roel Verheul, voorzitter raad van bestuur de Viersprong

1 REACTIE

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.