Sinds een aantal jaren leven meer mensen met Ernstig Psychiatrische Aandoeningen (EPA) succesvol buiten het psychiatrisch ziekenhuis. Dat kan door zorg vanuit FACT-teams: Flexibele Assertive Community Treatment. Die bieden een op de patiënt afgestemde mix van begeleiding, specialistische behandeling, ondersteuning bij herstel en rehabilitatie en inclusie in de buurt. FACT-teams kunnen zeer flexibel de intensiteit van zorg en behandeling variëren van eens per drie of vier weken tot meermalen per dag.

Opname voorkomen

De zorg wordt integraal geboden vanuit een multidisciplinair team, dat ‘outreachend’ werkt in een bepaalde regio of wijk. Continuïteit van zorg, voorkoming van opname en transmuraal werken zijn daarbij van belang. De zorg moet ‘bindend’ zijn: compliance bevorderend, met mogelijkheden eigen doelen te verwezenlijken, maar soms ook met drang en dwang. Het FACT-model (van Veldhuizen e.a., 2008) kent een team met verpleegkundigen, agogen, een psychiater, psycholoog, ervaringsdeskundige en een deskundige met aandacht voor toeleiding naar arbeid. Verslavingsdeskundigheid is ruim voorhanden in het team.

Er zijn al zo’n 200 van deze teams werkzaam, waarvan de helft is gecertificeerd door het Centrum Certificering ACT en FACT. De Inspectie voor de Volksgezondheid en de minister van VWS tonen zich voorstander van de werkwijze én certificering van deze teams. De Raad voor de Volksgezondheid en Zorg voorziet een groei naar 400 tot 500 van dergelijke teams. Daarmee zou een landelijke dekking bereikt worden.

Sociale wijkteams

Maar recent klinken er ook andere geluiden. Is de uitstroom van (herstelde) patiënten vanuit FACT wel voldoende geborgd? Moeten er mogelijk ‘lichtere’ teams komen om de uitstroom van FACT-patiënten naar de eerste lijn te bevorderen? Moeten deze FACT-teams wellicht geïntegreerd worden in de sociale wijkteams, die in veel gemeenten ontstaan?

In het bijgevoegde artikel betoog ik dat de uitstroom van patiënten vanuit deze teams al wel geregeld is en wellicht nog iets verbeterd kan worden, maar dat de doelgroep kwetsbaar blijft en langdurende zorg nodig houdt.
De vraag of er ‘lichtere’ teams moeten komen antwoord ik ontkennend. Die zouden zorgen voor onwenselijke discontinuïteit van de zorg en nieuwe draaideurpsychiatrie. De lichtere zorg kan heel wel vanuit de FACT-teams worden geboden, daarom zijn ze juist flexibel georganiseerd. Wanneer men toch met lichtere teams wil werken, moeten daaraan evengoed kwaliteitscriteria worden verbonden. Ik benoem mogelijke vragen die men dergelijke teams zou kunnen stellen.

Ten slotte betoog ik dat FACT-teams specialistische ggz-teams zijn. Doordat ze in de buurt en outreachend werken, lijken ze oppervlakkig gezien erg op de gemeentelijke wijkteams. Maar FACT is er voor een specifieke (zware) doelgroep, die voorheen veel gebruik maakte van klinische opnames. De gebundelde deskundigheid en multidisciplinaire behandeling door FACT-teams moeten niet worden verstoord door integratie met andere (sociale) wijkteams. Ze moeten wel met elkaar samenwerken. FACT als ‘specialistische ggz in de buurt’ bestaat nog maar kort, ze bedient een zeer kwetsbare groep en verdient – net als haar doelgroep – continuïteit van zorg.

Remmers van Veldhuizen, psychiater