Een van de mogelijkheden is het uitbreiden van de deeltijdcontracten die in de zorg in grote getale zijn afgesloten.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het UWV Werkbedrijf voorspellen dat in 2010 bijna een op de tien Nederlanders zonder werk komt te zitten. Daarentegen is de zorg een sector waar nog veel banen zijn. In de zorg bestaat zo’n 80 procent van het personeelsbestand uit vrouwen. Van die vrouwen werkt 83 procent in deeltijd. Een van de manieren om de personele knelpunten op te lossen, is het ‘opplussen’ ofwel uitbreiden van deeltijdcontracten. Volgens het SCP zijn werkgevers zich hiervan te weinig bewust.

Betere afstemming

Uit het onderzoek ‘Verdeelde tijd’, dat het SCP in november 2008 uitbracht, blijkt dat veel vrouwen die in deeltijd werken, meer uren willen werken. Dit geldt specifiek voor vrouwen met een kleine deeltijdbaan (minder dan 20 uur). Om die vrouwen over de streep te krijgen, moet er wel aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Zij willen een betere afstemming van werktijden op privé, leuker werk, een financieel aanzienlijke vooruitgang en thuiswerken. Ook blijkt uit het onderzoek dat voor slechts eenderde van de werkende vrouwen sprake is van een financiële noodzaak is om (meer) te werken.

Maar dit gaat wellicht veranderen. Door de huidige economische crisis vallen de meeste ontslagen in sectoren waar mannen het sterkst vertegenwoordigd zijn, zoals de bouw, de transportsector en de metaalindustrie. Mogelijk geeft dit vrouwen een extra financiële prikkel om meer uren te maken en worden meer vrouwen kostwinner.

Pilot in de zorg

Het kabinet heeft in april 2008 de Taskforce Deeltijdplus in het leven geroepen. Vanuit de Taskforce worden in vijf sectoren waar veel vrouwen in deeltijd werken pilots georganiseerd: de overheid, de zorg, het onderwijs, de detailhandel en de zakelijke dienstverlening. Het vergroten van deeltijdcontracten is het speerpunt van de Taskforce Deeltijdplus.

Cora de Olde begeleidt de pilot in de zorg. “De pilot in de zorg is extra interessant omdat in deze sector nog veel vraag is naar personeel. Het vergroten van de deeltijdcontracten kan een oplossing bieden voor de krapte. Het doel is het personeel voor een aantal taken breder in te zetten, waardoor contracten kunnen worden uitgebreid.”

In de pilotprojecten wordt samen met vijf werkgevers – onder andere Medisch Centrum Haaglanden – gezocht naar mogelijkheden om grotere deeltijdbanen mogelijk te maken. De Olde: “Binnen de pilot zorg zijn een aantal pilotprojecten. Elk pilotproject heeft z’n eigen focus. De gehandicapteninstellingen, bijvoorbeeld, gaan aan de slag met flexibiliteit in taken. Nu is er nog een strikte scheiding tussen verzorging en dagbesteding.” De pilot is in juni dit jaar gestart. Derhalve zijn er nog geen resultaten te melden.

Knelpunten blijven

De instellingen Savant Zorg (thuiszorg en V&V) en Zuidzorg (thuiszorg) merken al ietwat ontspanning van de arbeidsmarkt, maar dan vooral voor de lagere niveaus. Karien Mescher hoofd P&O van Savant: “De tekorten zitten met name bij verplegenden en verzorgenden, maar die groep komt niet extra beschikbaar. We zien wel meer sollicitanten binnenkomen, maar de kwaliteit is evenredig slechter.” Bij Zuidzorg worden er vooral mogelijkheden aan de onderkant van de markt gezien. Hedwig Sies, hoofd P&O van Zuidzorg: “Het zal makkelijker worden om bijvoorbeeld alfahulpen binnen te krijgen, maar de knelpunten voor niveau 3 blijven.”

Combicontracten

Beide instellingen zijn al wel bezig met het uitbreiden van deeltijdcontracten, maar ervaren wel knelpunten.

Mescher van Savant geeft aan dat het moeilijk is om medewerkers grote deeltijdcontracten aan te bieden omdat de zorgvraag in de ochtend en avond het grootst is. Om toch tegemoet te komen aan de wens om meer te werken, loopt er bij Savant een pilot om werknemers een combicontract aan te bieden samen met een kinderopvangorganisatie. “In de ochtend en in de avond werkt een medewerker dan in onze organisatie, in de middag bij de kinderopvang”. Op deze manier kan de werknemer meer uren per week maken. Helaas zit aan deze werkwijze een aantal nadelen. Mescher: “Je wilt als organisatie meer flexibiliteit om medewerkers op bepaalde piekmomenten te kunnen inzetten. Maar door het contract met de kinderopvang worden die mogelijkheden weer beperkt. Simpelweg omdat de medewerker dan minder uren voor ons beschikbaar is.”

Zelfroosteren

Zuidzorg is al een aantal jaren geleden begonnen met het uitbreiden van deeltijdcontracten, echter zonder succes. Hedwig Sies: “Medewerkers willen wel meer werken, maar niet structureel. Ze willen zelf de touwtjes in handen houden. Bij een voltijds contract is er nauwelijks of geen ruimte om de dagdelen naar wens in te vullen. Het merendeel van onze medewerkers is vrouw, en is vaak ook verantwoordelijk voor de zorg van het gezin. Daarnaast speelt bijvoorbeeld in de kraamzorg dat het heel moeilijk is om een fulltime baan te creëren. Meestal werken de kraamverzorgenden zo’n vijf uur op een dag”.

Het deeltijdwerken wordt bij Zuidzorg wel zo veel mogelijk ondersteund. Sies: “We hanteren een planning- en roostersysteem waarbij medewerkers langer van te voren hun dagen kunnen inplannen. Dit is een vorm van zelfroosteren. Maar je houdt onregelmatige tijden. En het blijft moeilijk om mensen te vinden die alleen in de avonden of in de weekenden willen werken. Medewerkers kunnen hun wensen aangeven, maar het is uiteindelijk natuurlijk wel het management dat bepaalt.”

Urgentie neemt toe

Enerzijds moeten er behoorlijk wat knelpunten worden opgelost voordat het uitbreiden van deeltijdcontracten een echte kans biedt voor het opvullen van tekorten in de zorg. Anderzijds moeten de grootste effecten van de crisis op de arbeidsmarkt nog plaatsvinden. De urgentie om meer te gaan werken zal dan toenemen. Is er sprake van een stilte voor de storm? Misschien beginnen de pilots van de Taskforce wel precies op tijd. (Peer van den Bouwhuijsen, arbeidsmarktonderzoeker Calibris)