De burger neemt en krijgt steeds meer regie over zijn gezondheid. Bij het boeken van reizen en bij bankzaken vinden we dit al gewoon, de eigen gezondheidszorg zal volgen. De technologie speelt een belangrijke rol in de regiemogelijkheden van de burger. De verzorging zal hierop afgestemd moeten worden.

Naast de veranderingen die door de technologie worden ingezet, verandert er ook het nodige in de marktregulering. VWS en ACM nemen taken van de NZa over, waardoor het lijkt alsof de regie van de marktordening buiten de macht van de zorginstellingen komt.

Visie ontwikkelen

Moeten zorginstellingen afwachten wat de technologie en de marktmeesters brengen? Het is erg verleidelijk om dit te doen. Er zijn immers allerlei krachten die naar het gevoel van de zorginstelling de eigen regie inperken. Bij ketenzorg heb je last van ketenbureaucratie en toenemende marktwerking, bij fusies is dit en prijsopdrijving een punt van discussie en op de technologie kun je nog niet volledig vertrouwen. Toch is het antwoord nee: zelf een visie uitwerken is een goed alternatief. Waar willen we over vijftien jaar staan? Door te kijken naar ontwikkelingen in de wetenschap en de technologie, naar de vergrijzing en de verdeling van taken over verschillende beroepen, kun je visie bepalen. Deze wordt dan vervolgens de basis voor het verdienmodel, de invulling van de zorgtaken en de benodigde investeringen.

Andere verdienmodellen

Om de verandering te kunnen doorvoeren, moet de focus in verdienmodellen veranderen. Daar zetten de zorginkopers nu de eerste, kleine stappen in. Als je betaald krijgt voor behandelingen, kies je er ook voor deze te verrichten. Als je het verdienmodel verschuift naar het voorkomen van ziektes, werken in een keten of bevordering van de eigen regie van de burger, verschuift de focus mee in die richting. Proeftuinen als Vitaal Vechtdal en Friesland voorop zullen naar ik hoop tot goede resultaten leiden. Tijdens de zorginkoopdag van Achmea in april gaf Achmea aan dat zij een nieuwe inkoopstrategie zal volgen die de zorgpaden recht doet. Uit de zaal kwam al snel de terechte vraag hoe Achmea de verandering van de zorg gaat combineren met het bestaande vastgoed. Dit is een punt van aandacht. De investeringsbeslissingen die in het verleden zijn genomen, zijn van grote invloed op de verandering die je kunt maken.

De kosten van het vastgoed, en wellicht versnelde afschrijvingen om te kunnen veranderen, zijn immers onderdeel van het verdienmodel. Als we nu voorzien dat door de technologische ontwikkelingen de helft van de poli’s over tien jaar dicht kan, moet je de kosten ook in deze periode nemen. Het snel afschrijven van vastgoed en de flexibiliteit van vastgoed zijn een aandachtspunt bij de uitvoering van de veranderingen.

De kracht van de burger

Zelf nieuwe verdienmodellen uitwerken, hoe doe je dat? Allereerst moet je uitgaan van een burger die de technologie omarmt, de regie zoveel mogelijk zelf houdt, een deel van de zorg direct bekostigt en de zorg zo dicht mogelijk bij huis wil. Wat is er vervolgens nodig om goede zorg te leveren? Kan ik dat alleen of misschien deels samen? Hoeveel mag het kosten? Waar zijn investeringen nodig, wat kan gehuurd worden en welke panden die ik nu al heb, krijgen een ander doel? Dat resulteert in een verdienmodel in een netwerk, met maximaal gebruik van de kracht van de burger. Het is een uitdaging om alle partijen recht te doen, maar het moet kunnen.

De bank zal de plannen, conform de normen voor het bedrijfsleven, beoordelen op basis van de terugverdiencapaciteit, eigen inbreng en buffers om tegenvallers op te vangen en de flexibiliteit die nodig is als de werkelijkheid anders uitpakt dan verwacht. Als er goedkeuring is, zal zoals ook in het bedrijfsleven, gevraagd worden naar regelmatige tussentijdse financiële rapportages.

Transparantie

Voor VWS is 2015 het jaar van de transparantie. Ik hoop dat deze transparantie zich ook uitstrekt tot de financiën van zorginstellingen. Zodat iedereen toekomstbestendige plannen kan uitwerken en voorleggen aan de banken. Tezamen met de technologische ontwikkelingen, kunnen we dan hopelijk over vijftien jaar zeggen: 2015 was het jaar van het keerpunt voor de gezondheidszorg.

Anja van Balen, sector banker zorg bij ABN Amro