Het Nationaal Preventieakkoord beoogt het volgende: In 2040 moet minder dan 5 procent van de volwassenen en 0 procent van de jongeren en zwangere vrouwen roken. Overgewicht moet terug zijn op het niveau van 22 jaar geleden: van 49 procent naar minder dan 38 procent. En het aantal problematische drinkers moet bijna gehalveerd zijn tot minder dan 5 procent.
Instemming en samenwerking
Vrijdagmiddag stemden diverse instanties in met de maatregelen die bovenstaande doelstellingen mogelijk moeten maken. Zo ook de levensmiddelensector. Marian Geluk, directeur FNLI: ‘Door samen te werken met meer dan vijftig partijen zijn we van de sprinter in de intercity gestapt. Hoewel Nederlanders steeds gezonder eten, nemen ook hier overgewicht en obesitas onmiskenbaar toe. Het is een complexe opgave, waar geen individuele partij één allesomvattende oplossing voor heeft. Door dit probleem gezamenlijk te erkennen en samen scherpe doelstellingen te formuleren, verbindt het akkoord partijen en oplossingen met elkaar.’ Ook de Vereniging Drankenhandel Nederland (VDN) en de brancheorganisatie voor supermarkten en foodservicebedrijven (CBL) stemden in. De VDN erkent dat alcohol geen normaal product is dat altijd en overal voor iedereen te koop moet zijn en het CBL wil dat in 2020 alle tabak in supermarkten uit het zicht verdwenen is.
Kritische noot
Er is ook kritiek. Zo noemt Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) de plannen onrealistisch. Alleen wat betreft het ontmoedigen van roken zijn de ambities mogelijk realiseerbaar, meent het RIVM. Ook uit de drank- en tabaksindustrie klinken negatieve geluiden. De grote sigarettenfabrikant Philip Morris Holland mist in het akkoord maatregelen om rokers te laten overstappen naar genotsmiddelen die minder schadelijk zouden zijn. NSO, de brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel, maakt zich op haar beurt ‘grote zorgen’ over de positie van ruim vijftienhonderd ondernemers van tabaksspeciaalzaken.
In de horeca mogen zelfs geen rookruimten meer voor e-sigaretten blijven bestaan, terwijl een literatuuronderzoek door de Britse organisatie vond dat die veel minder schadelijk zijn dan gewone. En het RIVM berekende in 2006 dat als morgen alle rokers stoppen, de zorgkosten op termijn met 6-12% stijgen. Toch moet een pakje sigaretten 10 euro gaan kosten. Paternalisme in extremo.
Daarentegen gaan de alcoholaccijnzen niet omhoog, terwijl die extreem laag zijn (slechts € 0,09 op een biertje van gemiddeld € 2,43 in de horeca [2016]), en de kosten van overmatig alcoholgebruik, inclusief de politioneel-justitiële, er bij lange na niet door gedekt worden.
Verder zetten de maatregelen tegen het probleem overgewicht nauwelijks zoden aan de dijk. Wat dat wel doet is een (vrijwillige) premiekorting bij een gezond voedings- en beweegpatroon.
Door de korting toe te passen op de nominale ziektekosten-premie, het werkgeversgedeelte ervan (uit te keren aan de werknemer) en de 9,25% inkomstenbelasting op basis van de Wet Langdurige Zorg (de voorheen op de loonstrook gespecificeerde AWBZ-premie), kan een korting flink wat opleveren.
Het akkoord, waarbij een uiterst selectief gezelschap aan maatschappelijke organisaties betrokken is geweest, is dus niet alleen ziekelijk betuttelend, maar ook ondemocratisch en een enorme gemiste kans.