‘De uitdagingen waar ziekenhuizen voor staan bij kwaliteitsverbetering zijn overal ter wereld hetzelfde. Het draait om leiderschap en cultuur’, zegt Cathie Furman. Zij is in Virginia Mason Medical Center in Seattle – een van de beste ziekenhuizen ter wereld – verantwoordelijk voor patiëntveiligheid. Furman is een van de twee experts die het netwerk STZ Zuid (Stichting topklinische ziekenhuizen in Zuid-Nederland) heeft uitgenodigd voor een speciale bijeenkomst op 22 april in Londen. In de marge van het International Forum on Quality & Safety van IHI/BMJ geven de deskundigen commentaar op Nederlandse initiatieven. De andere expert is kinderarts Peter Lachman, plaatsvervangend medisch directeur in Great Ormond Street Hospital in Londen. ‘Bij kwaliteitsverbetering draait het leiderschap, optimisme, moed en een methode om kwaliteit te verbeteren.’

Zorgpad voor longontsteking

Zo’n zestig medisch specialisten, kwaliteitsmedewerkers en een enkele bestuurder luisteren naar lezingen over enkele initiatieven in verschillende Nederlandse ziekenhuizen. Elk project kent zijn eigen obstakels. De experts geven raad. Het eerste initiatief is van het Albert Schweitzer Ziekenhuis in Dordrecht. Kwaliteitsmedewerker Gerda Blaak, van huis uit verpleegkundige, vertelt over de ontwikkeling van een zorgpad voor longontsteking. De verpleegkundigen hadden daar wel een richtlijn voor, maar niet alle dokters waren daarvan op de hoogte. Samen met de medisch specialisten is nu een beslisboom opgesteld die beter aansluit bij het werk van dokters. In januari van dit jaar werd het initiatief zelfs beloond met de Guus Schrijvers Prijs, als beste zorgpad. Het ontwerp was dus kennelijk goed, maar toch gebruikt niet elke dokter het. Hoe kan de naleving omhoog?

Positieve praktijkvariatie

‘Observeer en analyseer de werkprocessen van de artsen’, adviseert Furman, ‘en kijk wat precies de dokters in de weg staat om het zorgpad te gebruiken.’ Verder raadt Furman aan het aantal verbeterdoelen te beperken. ‘Te veel doelen werkt niet. De ervaring leert dat drie doelen het maximim is.’

Lachman raadt aan niet alleen te kijken naar wat er niet goed gaat, maar te focussen op uitkomsten van zorg die erg goed waren. Positieve praktijkvariatie dus. ‘Door te kijken wat er in bepaalde gevallen erg goed ging, kan de standaardwerkwijze worden verbeterd. Als mensen gaan geloven in de verbetering, dan verander je de cultuur.’

Zinloze uitvraag

Kinderarts Gerard Gerritsen, medisch directeur in het Rijnstate Ziekenhuis, zet uiteen hoe het ziekenhuis in Arnhem de kwaliteit verbetert met uitkomstindicatoren en Proms (patient reported outcome measurement). Ook is er een systeem om risico’s te inventariseren en te beheersen. ‘Openheid, aanspreekbaar zijn en voorbeeldgedrag zijn cruciale elementen’, aldus Gerritse. Na afloop van zijn lezing ontspint zich een discussie onder de deelnemers over de vraag van zorgverzekeraars om allerlei zinloze informatie. Een deelnemer doet een oproep aan alle ziekenhuizen om gezamenlijk te weigeren. Maar Jacob Caron, orthopeed in het St. Elisabeth TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg, vindt dat een onbegaanbaar pad. ‘Dat de buitenwereld zinloze data opvraagt komt doordat wij falen om transparant te zijn met zinvolle kwaliteitsdata. Dat moeten we eerst voor elkaar krijgen.’

Deming: inspectie werkt niet

Lachman prikkelt de aanwezigen de moed te hebben vooral kwaliteitsdata te verzamelen die de dokters zelf belangrijk vinden. ‘Waarom meten we eigenlijk? Toch alleen om de patiëntenzorg te verbeteren? Wil je kwaliteitsverbetering echt van de grond krijgen, dan werken inspectie en controle niet. Dat zei kwaliteitsexpert Deming al. Je moet een appèl doen op de beroepstrots van dokters en verpleegkundigen om de zorg te verbeteren.’