Het gaat om mensen met lage gezondheidsvaardigheden zoals laaggeletterden, mensen die de informatie van de arts niet goed kunnen begrijpen, migranten die de Nederlandse taal niet spreken en mensen met een complexe zorgvraag. Het onderzoeksinstituut Nivel onderzocht op verzoek van het ministerie van VWS hoe het is gesteld met cliëntondersteuning in de curatieve zorg bij gemeenten. Vorig jaar zijn er Kamervragen over dit onderwerp gesteld. Goede, onafhankelijke cliëntondersteuning bij gemeenten wordt ook in het recente rapport ‘De juiste zorg op de juiste plek. Wie durft?’ benadrukt.
Verantwoordelijk
Vanuit de Wmo hebben mensen recht op cliëntondersteuning, maar nu blijkt dat vragen over cliëntondersteuning in de zorg zelden terechtkomen bij de gemeente. Ook melden mensen zichzelf zelden spontaan bij cliëntondersteuners van bijvoorbeeld MEE. Gemeenten denken dat deze vorm van ondersteuning bij de zorginstellingen hoort. Nivel stelt dan ook in een van de eerste aanbevelingen van het rapport dat het duidelijk moet worden voor iedereen wiens verantwoordelijkheid dit is.
Goed moment
Uit het Nivel-onderzoek blijkt dat onafhankelijke cliëntondersteuning op het gebied van curatieve zorg niet structureel of automatisch aangeboden wordt vanuit gemeenten. Patiënten en cliënten, ook niet de kwetsbare groepen, worden niet op de mogelijkheid gewezen. Vanuit de gemeenten wordt weliswaar thuis gesproken met mensen over ondersteuning, maar dat gaat meer over huishoudelijke hulp en over het leven in het algemeen. ‘Dat zou een goed moment zijn om ook te bekijken of er iemand mee zou moeten naar het ziekenhuis. De vraag is wie dat gaat doen en wie dat gaat betalen’, zegt Nivel-onderzoeker en hoogleraar gezondheidsvaardigheden en patiëntparticipatie bij de Universiteit Maastricht Jany Rademakers.
Best practices
Het Nivel ging voor het onderzoek op zoek naar best practices, maar die waren volgens Rademakers beperkt. Rademakers: ‘Vier gemeenten deelden met ons hun inzichten op het gebied van cliëntondersteuning in de curatieve zorg. Opvallend was dat een aantal van deze gemeenten zelf zich weinig kon voorstellen bij deze vorm van ondersteuning en frequente hulpvragen op dat gebied binnen de eigen gemeente ook niet echt herkenden. Hieruit blijkt dat ook in deze gemeenten geen actief beleid op cliëntondersteuning gevoerd wordt. Dat deze gemeenten toch gezien worden als goede praktijkvoorbeelden komt omdat daar wel initiatieven zijn die vanuit gemeente worden ondersteund.’
Samenwerking
Uit de best practices blijkt dat gemeenten intensieve samenwerking met de eerstelijnszorg als belangrijk element bestempelen. Omdat juist voor kwetsbare groepen de stap naar de gemeente te groot kan zijn, benadrukten de gemeenten dat de toegang tot de cliëntondersteuning dicht bij de mensen georganiseerd moet worden, bijvoorbeeld in de wijk (met laagdrempelige servicepunten) of via de huisarts.
Therapietrouw
Uit internationale literatuur blijkt dat cliëntondersteuning zorgt voor betere gezondheidsuitkomsten en een hogere tevredenheid met zorg. Ook lijkt het bij te dragen aan een efficiënter en daardoor meer kosteneffectief zorggebruik. Kwetsbare of moeilijk bereikbare groepen, zoals mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden of mensen met een migratieachtergrond, hebben het meest profijt van de ondersteuning. Bovendien laten studies zien dat kwetsbare cliënten zich meer betrokken voelen bij de eigen zorg wanneer zij in contact komen met een cliëntondersteuner, en dat hun kennis en therapietrouw verbetert.
Het Nivel-rapport wordt door VWS besproken met patiënten- en cliëntenorganisaties en zal de basis vormen voor verdere discussie en beleidsontwikkeling.
