‘Cliënten en medewerkers maken de dienst uit bij Trivium Meulenbelt’, vertelt bestuurder Fred Schrander enthousiast op het Zorgvisie-congres Professioneel Zorgbestuur op 11 april. ‘Ze beslissen elke drie jaar mee over mijn aanblijven.’ De ouderenzorgorganisatie uit Twente werkt volgens een coöperatief bestuursmodel. Daarin deelt de bestuurder veel bevoegdheden met cliënten en medewerkers. Het oude model van raad van bestuur en raad van toezicht heeft hij een paar jaar geleden overboord gegooid. Dat ging niet zonder slag of staat. Toen het erop aan kwam, deinsde de raad van toezicht terug om de controle uit handen te geven. Maar de geest was uit de fles. Medewerkers en cliënten kozen partij voor de bestuurder die hen echt invloed wilde geven. De leden van de raad van toezicht stapten op.

Bestuurlijk vakjargon is taboe
‘Iedereen die waarde toevoegt aan het leven van patiënten krijgt verantwoordelijkheid en zeggenschap’, zegt Schrander. ‘Ze bepalen mijn agenda. Dat gaat over eenzaamheid, onbegrepen gedrag, wooncomfort, eten en drinken, palliatieve sedatie en euthanasie. En dus niet over kantelen, zelfsturing of de cliënt centraal. Vakjargon is bij ons taboe.’ Schrander draait als bestuurder elke maand een dienst mee. ‘Verpleegkundigen noemen me inmiddels niet bevoegd, maar wel bekwaam.’ Goed besturen draait volgens Schrander om goed luisteren, mee werken op de werkvloer en medewerkers ondersteunen. Beleidsmedewerkers heeft hij de deur uit gedaan. De resultaten liegen er niet om: tevreden medewerkers, een lage overhead van 7,5 procent en een gezonde bedrijfsvoering.

Bernhoven: geen volumeprikkel voor artsen
Doen wat patiënten of echt willen. Dat is ook wat de genomineerde zorgmanagers van het jaar 2017 drijft bij hun veranderingen. ‘De genomineerde zorgmanagers van het jaar 2017 (Peter Bennemeer, Rob Hoogma en Ernst Kuipers) zijn allemaal verandermanagers die zijn teruggegaan naar de bron, naar wat patiënten echt willen’, zegt Wilma van der Scheer, dagvoorzitter op het congres en directeur van het Erasmus Centrum van Zorgbestuur. Ze doen dat ieder op hun eigen manier. In ziekenhuis Bernhoven bepalen specialist en patiënt samen wat de beste behandeling is. De volumeprikkel speelt voor specialisten geen rol meer, omdat ze allemaal in loondienst zijn. De artsen kunnen zich puur richten op kwaliteit en zinnige zorg. Het aantal behandelingen en operaties daalt aanzienlijk. In twee jaar tijd krimpt de omzet met 12 procent. Verzekeraars maken de spectaculaire verandering mogelijk met een garantiebudget. ‘Als je blijft doen wat je deed, krijg je wat je deed’, zegt Bennemeer.

Siza vernieuwt kwaliteitskader
Ook Rob Hoogma, bestuursvoorzitter van Siza, heeft zich verdiept in wat cliënten willen en daar de organisatie voor aangepast. ‘Niemand wil gedwongen afhankelijk zijn van anderen. Ons doel is om onszelf zo veel mogelijk overbodig te maken. We willen er zijn als onze cliënten dat nodig hebben.’ In het traditionele kwaliteitsbeleid was er volgens Hoogma te weinig ruimte voor wat cliënten echt belangrijk vinden. Toen hij bekendmaakte met HKZ te willen stoppen, dreigde een zorgverzekeraar hem de tarieven met tien procent te korten. Maar Hoogma hield koers. Het nieuwe kwaliteitsbeleid dat hij ontwierp, staat nu model voor de dele sector gehandicaptenzorg en heeft ook de ouderenzorg geïnspireerd. Medewerkers vragen daarin wat bewoners en cliënten echt belangrijk vinden.

Erasmus MC: meerwaarde bieden
Het Erasmus MC van Zorgmanager van het Jaar 2017 Ernst Kuipers wil leidend zijn in het creëren van toegevoegde waarde voor patiënten en de maatschappij. Het ziekenhuis concentreert zich op de echt ingewikkelde zorg in centra van excellence. Het Erasmus is leidend in value based healthcare en investeert populatiegebonden bekostiging.