Zorgmedewerkers zijn zich er niet altijd van bewust dat pijn de oorzaak kan zijn van onbegrepen gedrag bij mensen met dementie, zegt Evelien Siegerink, adviseur Kwetsbare ouderen en dementie bij kenniscentrum Vilans. ‘Zorg verlenen en observeren is best moeilijk. Zorgmedewerkers zien heel veel, maar ook veel niet. Er is dus winst te behalen als zij zich realiseren dat pijn misschien een rol speelt.’
Meetinstrumenten
Voor het meten van pijn bij (ernstige) dementie bestaan diverse meetinstrumenten, die volgens Siegerink nog maar weinig worden gebruikt. Ten onrechte, vindt zij. ‘Stel je voor hoe erg het is wanneer je tandpijn hebt en je kunt die pijn niet verwoorden. Daarom zou het signaleren en behandelen van pijn in de psychogeriatrie goed geïmplementeerd moeten worden, en ook in de opleiding meer aan bod moeten komen. De meetinstrumenten zijn er, dus maak gebruik van deze hulpmiddelen.’
Met behulp van onder andere de PACSLAC-D (Pain Assessment Checklist for Senior with Limited Ability to Communicate) en de PAINAD (Pain Assessment In Advanced Dementia), beide vertaald in het Nederlands, kunnen zorgmedewerkers punten geven voor bijvoorbeeld kreunen, gezichtsuitdrukking, afweren, lichaamshouding, ademhaling, troostbaarheid en onrustgeluiden. Een bepaalde score wijst op pijn, zodat gericht onderzoek en behandeling kunnen volgen.
Ook zijn er de van oorsprong Franse vragenlijst DOLOPLUS-2 en REPOS (Rotterdam Elderly Pain Observation Scale) die is ontwikkeld door het Pijncentrum van Erasmus MC/Sophia Kinderziekenhuis.
Onderbehandeld
Siegerink, voormalig verpleegkundige, weet uit ervaring dat bij onbegrepen gedrag bij dementerenden lang niet altijd aan pijn wordt gedacht. ‘Uit diverse onderzoeken blijkt dat pijn bij mensen met dementie vaak wordt onderbehandeld. Veel van het onbegrepen gedrag wordt door pijn veroorzaakt, bijvoorbeeld aan het gebit, door te strakke schoenen of door langdurig zitten.’
Gebruik van de meetinstrumenten vergt oefening, legt Siegerink uit. ‘Het gaat om waarnemen, niet om interpretatie van signalen. Dat is best lastig. In trainingen zeg ik altijd: “Als je denkt te weten wat je ziet, kijk je niet meer goed”. Na goed oefenen hoeven de metingen in de praktijk weinig tijd te kosten. Het is wel belangrijk op meerdere momenten te meten, bijvoorbeeld tijdens het wassen, in rust en bij het eten. Het beste is om deze metingen door verschillende collega’s te laten doen. Zo krijg je een objectiever beeld.’
