‘Het aantal startende medisch specialisten dat drie jaar na de opleiding nog steeds geen vast contract heeft, loopt nu al jaren op, inmiddels tot ongekende hoogte, evenals de werkloosheid, uitstroom naar het buitenland en uitstroom naar niet-medische beroepen’, aldus Casper Tax, zelf aios heelkunde, in het maartnummer van Medisch Specialist. ‘Daarnaast worden er contracten afgesloten waarbij beginnende medisch specialisten niet het volledige takenpakket uitvoeren van een gevestigd medisch specialist. Hiermee lopen ze het risico te weinig ervaring op te bouwen. Zo creëren we zogenaamde B-specialisten, met nóg lagere kansen op de arbeidsmarkt. Je zou dit al met al kunnen zien als misplaatst vrijwilligerswerk.’

Nulgroei voor specialisten

Met zijn kritische opmerkingen doorbreekt Tax een cultuur van stilzwijgen. ‘Niemand wil zijn eigen ruiten ingooien; voor die ene ‘klager’ heb je immers zo tien anderen.’ Daarbij leeft het besef dat er weinig te kiezen valt in een sector die financieel voortdurend onder druk staat. Om aan de groeiende zorgvraag te voldoen, is het eigenlijk nodig om het aantal specialisten te laten groeien, stelt Tax. Maar dit staat haaks op het hoofdlijnenakkoord, dat uitgaat van een nulgroei.

Verworvenheden inleveren

Blijft over een oplossing waarbij zittende medisch specialisten meer ruimte maken voor nieuwkomers. Hoewel de beroepsgroep volgens Tax van goede wil is, blijkt de praktijk vaak weerbarstig. ‘Je staat natuurlijk niet te popelen om iets van je verworvenheden en kapitaalopbouw in te leveren, zelfs niet als je daarmee startende specialisten een duwtje in de rug kunt geven.’

Werklast medisch specialisten

Ook cultuur vormt in dit opzicht een complicerende factor. Door alle nevenfuncties in commissies, projectgroepen en onderzoeksgroepen draaien medisch specialisten in de regel veel overuren, die vaak niet eens vergoed worden. Afbouw van werkzaamheden richting pensioen is in het algemeen not done. Deze zelfverkozen werkdruk zorgt er mede voor dat de gemiddelde levensverwachting van medisch specialisten na pensionering ruim zeven jaar lager ligt dan die van andere hoogopgeleiden. ‘Zolang we accepteren dat de werklast per medisch specialist groter blijft dan 1 fte, accepteren we niet alleen de groeiende werkloosheid en het aantal tijdelijke contracten onder startende medisch specialisten, maar nemen we ook gezondheidsrisico’s voor lief’, stelt Tax.

Solidariteit verdient navolging

Traumachirurgen en urologen laten wat Tax betreft zien dat ze dit begrepen hebben door uren in te leveren ten faveure van startende vakgenoten. Een dergelijk voorbeeld van solidariteit verdient navolging, maar dit kan volgens Tax alleen als ziekenhuizen worden bevrijd uit het strakke keurslijf van kostenefficiëntie, waarbij besparingen worden afgeroomd door de zorgverzekeraars. ‘De winst die onze groeiende efficiëntie oplevert, zou voortaan – al is het maar deels – bij de ziekenhuizen moeten worden gelaten. Met als doel meer vaste contracten voor startende collega’s, waarbij we rekening houden met de verworvenheden en werk-privébalans van de zittende medisch specialist.’