Onderstaande tekst is het redactioneel voor het Zorgvisie Magazine dat 16 november verschijnt en is begin november geschreven.
Als een tsunami zag de zorg de tweede coronagolf geleidelijk op zich afkomen. Op dit moment, begin november, vlakt de groei van het aantal covid-patiënten gelukkig af. Als de R onder de 1 komt, zal de piek in het aantal ziekenhuisopnames ergens eind november worden bereikt, voorspelt het LCPS.
Eerste coronagolf
De eerste coronagolf heeft blootgelegd dat Nederland niet goed was voorbereid op een pandemie. Aanvankelijk negeerde het kabinet de strategie van indammen, die de WHO met klem aanbeveelt. Daarna liet de uitvoering te wensen over. Het testbeleid en het bron- en contactonderzoek zijn de achilleshiel. De GGD’en testen te weinig en te langzaam. Ook het bron- en contactonderzoek duurt veel te lang. Zonder helder zicht op de verspreiding van het virus, is sturen lastig.
Minister Hugo de Jonge kwam beloftes over het opschalen van de testcapaciteit niet na. Hij mist de wettelijke bevoegdheid om de GGD’en te laten doen wat ze moeten doen. Volgens de Wet publieke gezondheid vallen de GGD’en onder de gemeenten. Sturen zonder macht is lastig.
Urgentie werd niet gevoeld
De tweede coronagolf kwam eerder dan gedacht. Toen in augustus de eerste rode lampjes op het coronadashboard gingen knipperen, deed het kabinet niets. Het advies van het Red Team om in te grijpen, werd in de wind geslagen. Nederland was op zomervakantie. Het kabinet ook. De samenleving leek minder urgentie te voelen dan in de eerste golf. Uiteindelijk kwamen er strenge maatregelen. Maar te laat en te weinig, was de perceptie van velen in de zorg. ‘Was het wensdenken dat het wel mee zou vallen?’, zei Amsterdam UMC-bestuurder Mark Kramer over het dralen van politici.
Werken onder extreme druk
Ondertussen werken artsen, verpleegkundigen en ook zorgbestuurders langdurig onder extreme werkdruk. Het ziekteverzuim ligt in de tweede golf vaak ver boven de 10 procent. Er vallen gaten in roosters doordat zorgmedewerkers in quarantaine moeten. De zorg voor covid-patiënten is veel intensiever.
De werkdruk in het voorjaar was extreem. In de zomer was de druk even van de ketel. Medewerkers konden op adem komen, maar niet voldoende om de mentale batterij weer op te laden. De coronaherfst kwam vroeg en coronawinter moet nog beginnen. Hoe lang kun je een zorgsysteem overbelasten? Hoe lang kun je zorgmedewerkers onder extreme werkdruk laten werken?
Mentale weerbaarheid
De piekbelasting van een sprint, met de duur van een marathon. De vergelijking is al eerder gevallen. Om te voorkomen dat medewerkers de zorg massaal de rug toekeren, doen werkgevers er goed aan zich te bekommeren om de mentale weerbaarheid van hun personeel.
Goede schets van een complex probleem, Bart. Je aansporing aan werkgevers in de zorg om zich te bekommeren om de mentale weerbaarheid van hun medewerkers, spreekt mij zeer aan. Dat zou onderdeel moeten zijn van het HR-beleid. Tegelijk is het een precair thema, want het raakt aan de persoonlijke ‘integriteit’ van de mens, waar een werkgever niet in mag treden. Zo was en is een algemeen aanvaard principe. Pas als de werknemer arbeidsongeschikt raakt, dus als het kalf verdronken is, wordt naar diezelfde werkgever gekeken om toch gewoon het salaris door te blijven betalen. Dat is een ‘pikante’ paradox.