De Zorgverzekeringswet van 2006 zou tot gereguleerde concurrentie en efficiënte zorginkoop door verzekeraars bij ziekenhuizen moeten leiden. Tegelijkertijd (2005) werden de diagnose-behandelcombinaties (DBC’s) ingevoerd om contractuele prijsafspraken mogelijk te maken. ‘Toch zien we in 2016 een grote variatie in behandelprijzen’, vertelt Rudy Douven, één van de auteurs van het CPB-rapport dat donderdag verscheen.

Variatie ziekenhuizen

Het systeem heeft niet tot zo laag mogelijke prijzen geleid. ‘De prijzen voor dezelfde behandeling lopen uiteen. Er zijn geen goedkope of dure ziekenhuizen’, vertelt Douven. ‘Dat is vreemd. Je zou verwachten dat de prijzen convergeren.’ De onderzoekers constateren dat een ziekenhuis hoge prijzen kan hanteren voor de ene behandeling, maar een lage prijs voor een andere.

Het CPB ziet geen prijsverschillen op basis van kwaliteitsranking. Wel zijn er verschillen tussen soorten ziekenhuizen. Zo zijn de UMC’s gemiddeld tien procent duurder dan algemene ziekenhuizen en zelfstandige behandelcentra. ‘Het is onduidelijk of dit met met kwaliteit heeft te maken. Daarvoor zijn de prijzen te willekeurig en uiteenlopend.’

Verklaring

De precieze verklaring van de uiteenlopende prijzen is complex en vergt nader onderzoek. ‘Een gedeeltelijke verklaring voor de prijsvariatie kan de verschillende kostprijs per ziekenhuis zijn’, aldus Douven. Ook marktmacht van ziekenhuizen speelt een rol, waarbij de inkoopmacht van verzekeraars afgezwakt kan worden.

De hoofdlijnenakkoorden leiden volgens Douven ook tot variaties. ‘Doordat er naar budgetten en de algehele omzet gekeken wordt in plaats van de individuele DBC-prijs, gaan verzekeraars en ziekenhuizen rondrekenen. Zo ontstaat er een mechanisme van prijsverschillen.’ Verder wordt de kostprijsberekeningen bemoeilijkt door de vele veranderingen in de ziekenhuisfinanciering. ‘Deze veranderingen vergroten de intransparantie in de markt, maken het lastiger voor ziekenhuizen om jaarlijks adequate kostprijzen te bepalen en voor zorgverzekeraars om goed zorg in te kopen’, aldus Douven.

Gevaren

Ziekenhuizen lijken dus sommige diagnose-behandelcombinaties ver boven of ver onder de kostprijs te leveren, wat tot kruissubsidies binnen ziekenhuizen kan leiden. ‘Dat heeft meerdere potentiële gevaren’, vertelt Douven. Zo kunnen ziekenhuizen het volume van winstgevende behandelingen opvoeren en verliesgevende behandelingen terugbrengen. ‘Dit kan tot inefficiënte marktuitkomsten leiden.’ Ten tweede doorbreken kruissubsidies de relatie tussen de contractprijs en kostprijs, waardoor toetsing van de NZa en ACM bemoeilijkt wordt. Consumenten kunnen benadeeld worden binnen het eigen risico, doordat zij verschillende bedragen moeten betalen voor dezelfde behandeling bij diverse zorgaanbieders.

Transparantie vergroten

De onderzoekers benoemen diverse maatregelen die de transparantie moet vergroten. Zo kan de overheid het DBC-systeem loskoppelen van het eigen risico. Daardoor betalen consumenten vaste eigen bijdragen per ziekenhuisbehandeling. De overheid kan ook een belangrijke bijdrage leveren. ‘De overheid zou de komende jaren rust meer rust kunnen brengen in de systeemveranderingen rond de DBC.’

Een andere optie is door de overheid ingestelde uniforme prijzen per DBC, naar het voorbeeld van gezondheidseconoom Uwe Reinhardt. ‘Dat is de meest drastische versie’, zegt Douven. ‘Er zijn ook tussenvormen. Bijvoorbeeld per specialisme.’ Gezien de nadelen wordt deze drastische ingreep in de prijsstelling pas overwogen als de marktconforme aanpak niet werkt, aldus het Centraal Planbureau.