Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Ambulant team levert zorg op maat voor oudere met psychiatrische problematiek

Het aantal ouderen met een psychiatrische aandoening neemt toe. Er is echter op steeds minder plekken specialistische hulp voor deze groep beschikbaar. In de provincie Utrecht is een kleinschalig zorgnetwerk actief dat laagdrempelig tweedelijns psychiatrische zorg aanbiedt.
Oudevrouw 660
Foto: Patrick Pleul/dpa

Met de vergrijzing neemt ook het aantal ouderen met een psychiatrische aandoening, al dan niet samenhangend met cognitieve stoornissen, toe. Deze kwetsbare groep patiënten kampt doorgaans met een veelvoud aan problemen, zowel psychisch, lichamelijk als sociaal. Zo is bijvoorbeeld de partner inmiddels op leeftijd of overleden, vrienden en familie zijn weggevallen of afgehaakt en de financiële middelen zijn beperkt. Het lukt hen, zoals de Nationale Ombudsman recentelijk signaleerde, vaak nauwelijks om zorg voor zichzelf te organiseren. Voor deze groep is specialistische hulp onontbeerlijk. Niet voor niets heeft de beroepsvereniging voor psychiaters (NVvP) in 2011 het deelspecialisme Ouderenpsychiatrie erkend.

Geen klinische opnamecapaciteit voor ouderen

Desondanks kiezen veel ggz-instellingen er de laatste jaren voor om hun ouderentak af te bouwen of zelfs op te heffen, was vorig jaar de alarmerende conclusie van een aantal vooraanstaande ouderenpsychiaters. Zo ook in onze regio. In Amersfoort en omgeving is geen klinische opnamecapaciteit meer voor ouderen. En de (afgeslankte) psychiatrische opname-afdeling voor ouderen in Utrecht is verhuisd vanuit het ziekenhuis naar een locatie er ver vandaan. Terwijl een psychiatrische afdeling vlakbij het algemeen ziekenhuis de meest geschikte opnameplek is voor deze, vaak ook fysiek, kwetsbare patiënten, stelt de KNMG. Tegelijkertijd worden óók de poliklinische voorzieningen voor deze specifieke doelgroep sterk ingekrompen, waardoor er onvoldoende vangnet is voor de ouderen die niet meer in de psychiatrische kliniek terechtkunnen. Zo loopt de wachttijd van poliklinische behandeling in meerdere regio’s voor ouderen op tot twaalf weken. Voor ouderen met een al slechte conditie, bijvoorbeeld door een veelvoorkomende combinatie van ontbrekende eetlust bij een ernstige depressie, ondergewicht en chronisch longlijden, kan dit onverantwoord lang zijn.

Problematisch voor huisartsen

Huisartsen vinden de ontwikkelingen in de ouderenpsychiatrie terecht problematisch; zij kunnen met hun oudere patiënt steeds minder of helemaal niet meer terecht bij de ggz-instellingen. Bovendien ervaren zij de communicatie met de grote ggz-instellingen als moeizaam. Juist bij complexe problematiek van kwetsbare ouderen met psychiatrische klachten hebben huisartsen behoefte aan korte lijnen. De mogelijkheid om snel te kunnen overleggen met een ouderenpsychiater die je kent en die zorg op maat en aan huis kan leveren, is bij deze doelgroep onmisbaar voor het bieden van goede zorg, aldus kaderhuisarts Ouderengeneeskunde Brenda Ott. De lokale psychiatrische afdelingen van de ziekenhuizen, de PAAZ/Medisch Psychiatrische Units (MPU’s), zien een plotse toename aan aanmeldingen van kwetsbare ouderen, met groeiende wachtlijsten als gevolg. De met ouderen overspoelde eerstehulpafdelingen zijn uiteindelijk het laatste redmiddel als de situatie thuis niet meer hanteerbaar blijkt.

Behandeling dicht bij huis

Het moet anders, heeft deze week de inspectie benadrukt. Het kan ook anders, is onze ervaring. Met relatief weinig middelen is het mogelijk om laagdrempelige tweedelijns psychiatrische behandeling dicht bij huis te bieden voor ouderen met complexe psychiatrische problemen. Het enige dat daarvoor nodig is, is intensieve samenwerking tussen lokale netwerkpartners. Een mooi voorbeeld is een in 2012 opgericht, klein ambulant team voor ouderenpsychiatrie, werkzaam in het oostelijk deel van de provincie Utrecht. Met twee psychiaters, vier psychologen, twee psychiatrisch verpleegkundigen en een praktijkverpleegkundige biedt het team specialistische zorg aan zo’n 350 oudere psychiatrische patiënten. Het team maakt deel uit van Molemann Mental Health, een kleine landelijke organisatie van zelforganiserende autonome teams, logistiek ondersteund door een aantal stafleden. Dit concept maakt dat het team optimaal kan inspelen op de behoeften van de patiënt, zijn netwerk en de lokale mogelijkheden.

Nauwe samenwerking

Om patiënten zo lang mogelijk thuis te behandelen, werkt het ambulante ouderenpsychiatrieteam nauw samen met iedereen die van belang is voor de zorg van de patiënt, zoals huisarts, medisch specialisten, wijkverpleging, thuiszorgmedewerkers, sociale wijkteams, verpleeghuizen, dagopvangvoorzieningen, casemanagers dementie en apotheker. De behandelaars van het team bieden naar behoefte consultatie en onderwijs over omgang met complexe (gedrags)problematiek. Naasten worden nauw betrokken bij de behandeling, zo nodig gaat de behandelaar op huisbezoek. Goede bereikbaarheid van de behandelaar is essentieel: iedereen die belangrijk is voor het welzijn van de patiënt, van de nefroloog tot het klaverjasmaatje, krijgt het directe 06 nummer van de behandelaars.

Op zoek naar de juiste plek

Wanneer de klachten toenemen, wordt de zorg geïntensiveerd. Als opname onvermijdelijk is, wordt in overleg met de betrokkenen gezocht naar de juiste plek. Dat kan, bij een voorbijgaand fysiek probleem of dementie, een verpleeghuis of afdeling Klinische Geriatrie zijn. En als psychiatrische problemen op de voorgrond staan, de PAAZ/MPU van het St. Antonius Ziekenhuis. Het voordeel van een PAAZ/MPU boven een reguliere ggz-instelling is dat specialistische behandeling van zowel psychiatrische als lichamelijke problemen mogelijk is. Want bij tekortschieten van maximale ambulante behandeling is vrijwel altijd sprake van ernstige psychische én lichamelijke problemen.

Weinig overhead

De zorgkosten zijn lager dan van de ggz-instelling. Dit dankzij beperkte overheaduitgaven en de werkwijze. De behandeling kan vaak snel worden afgebouwd of weer worden overgedragen aan de huisarts, die bij terugkeer van de klachten gemakkelijk kan terugvallen op het team voor overleg of verwijzing. Opname in de juiste setting voorkomt ernstige complicaties en heen-en-weer sturen tussen de psychiatrische afdeling en het algemene ziekenhuis. De opnameduur en het risico op terugval worden beperkt doordat het ambulante team de zorg snel kan overnemen.

Overstappen naar een andere behandelaar

Staatssecretaris Blokhuis roept patiënten op om bij te lange wachttijden over te stappen naar een andere behandelaar. Dit kan alleen als er een alternatief is. Wij zijn ervan overtuigd dat onze vorm van samenwerken een oplossing biedt om kwalitatief goede en betaalbare zorg voor de groeiende groep ouderen met een psychiatrische aandoening binnen bereik te houden.
De zorgverzekeraars zijn nu aan zet om dit mogelijk te maken.

Brenda Ott, Kaderhuisarts Ouderengeneeskunde Zeist, bestuur LAEGO. 
Annette Hegeman, Ouderenpsychiater St. Antonius Ziekenhuis, Utrecht.
Mirella Steenbeek, Ouderenpsychiater Molemann Mental Health Zeist.
Manon Kleijweg, Ouderenpsychiater Molemann Mental Health, Zeist.

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.