Een paar jaar geleden liep ik een dagje mee met een wijkverpleegkundige. De maatschappelijke baten van deze beroepsgroep zijn enorm. Tussen de bedrijven van wondverpleging, medicijntoediening en steunkousvervanging door is er de algemene aandacht. Alertheid van de wijkverpleegkundige kan ellende voorkomen, verkleinen of aan het licht brengen, zoals vroege dementie, eenzaamheid, verwaarlozing of onnodige opnames. Ellende die de kwaliteit van leven doet dalen en ook vaak peperduur is.

Hoge werkdruk

De krapte op de arbeidsmarkt is funest, want leidt tot een fundamentele verlaging van de baten. Door de hoge werkdruk komt te veel nadruk te liggen op de zorgtechnische aanleiding van het bezoek en wordt het beroep minder aantrekkelijk. Hoog tijd om in te grijpen. Maar hoe?

Meer betalen? Als iets maatschappelijk zo goed rendeert moet daar ook adequate beloning tegenover staan, zeker in tijden van grote schaarste. Het is daarom goed dat Hugo Borst en Carin Gaemers na miljoenen te hebben binnengeharkt voor de verpleeghuizen hun aandacht verlegd hebben naar de thuiszorg.

De organisatie van het werk aantrekkelijker maken? Onlangs las ik het verhaal van een huisarts die – omdat thuiszorg het te druk had – zelf maar een acute klysma ging regelen. Kort daarop kreeg de arts een boze thuiszorgmedewerker aan de lijn die voor niets aan de deur had gestaan. Het team bleek bezig geweest te zijn met het aanmaken van een digitaal dossier, een zorgpas, een zorgplan, een planning in de wijkroute en overdracht aan het team. Tja, misschien ligt het aan die specifieke organisatie, maar ik heb het idee dat dit probleem dieper ligt. Dat moet toch anders kunnen.

Je kunt ook de opleiding aantrekkelijker maken, zij-instromers rekruteren of mensen uit het buitenland halen. Het nadeel van de meeste maatregelen is dat ze geld kosten of pas op langere termijn soelaas bieden.

Tweederde werkt parttime

Er is één idee dat wel op korte termijn zou kunnen werken. Merkwaardig genoeg komt het in een opsomming van oplossingen van het UWV in het geheel niet voor als mogelijkheid. Branchevereniging ActiZ hult zich ook in zwijgen. Een taboe?

In deze sector bedraagt het gemiddelde dienstverband 67 procent van een fulltime dienstverband. Meer dan tweederde van de wijkverpleegkundigen werkt in deeltijd. Mag ik even een parttime party pooper zijn? Ik gun iedereen parttimefeestjes. Maar het zou wel verdomd handig zijn als een deel van de deeltijders hun uren uitbreiden. Tel uit de winst: niemand aantrekken, verleiden, opleiden of inwerken. De mensen zijn er al en het kost helemaal niks extra’s.

Perverse consequentie

Er is één probleempje. Het werk is enorm opgeknipt. Zij die voltijds willen werken, moeten dan dubbele diensten draaien en dat is ondoenlijk. Een herwaardering van generalisten zou kunnen betekenen dat er ’s ochtends verzorging is en ’s middags begeleiding, maar die oplossing strandt in financieringsperikelen, gierige gemeentes (die karig zijn met budgetten voor begeleiding) en instellingen die voor deze problemen te weinig creatieve oplossingen bedenken. Maar als de perverse consequentie van financiering opgedrongen deeltijd is, dan weet minister De Jonge wat hem te doen staat.

Marcel Canoy, economisch adviseur bij de ACM, lid adviescommissie pakket van Zorginstituut Nederland en distingueshed lecturer Erasmus school of accounting and assurance