Het eind oktober gepubliceerde rapport van accountantsbureau BDO, met de dreigende titel ‘Zorginfarct dreigt’, voedde de onrust over het risico dat meer ziekenhuizen op omvallen staan.

BDO gaf alle ziekenhuizen een rapportcijfer, waarbij de ziekenhuizen gemiddeld een 7,2 scoorden. Onder aan de lijst bungelen veertien ziekenhuizen met een onvoldoende. Zij bevinden zich volgens BDO in de gevarenzone.

Meer rendementsdenken

In de inleiding van het rapport staat: ‘Terwijl wij de balans van de cijfers en de langjarige trends opmaakten, tekende de grimmige realiteit zich scherp af: verdere optimalisatie van het huidige ziekenhuis-businessmodel, in de lijn van nog meer rendementsdenken, is een doodlopende weg.’

Een accountantskantoor dat zich kritisch uitlaat over het toenemende rendementsdenken in de zorg: dat is interessant, dachten wij. Maar wat schetst onze verbazing? BDO stelt een financiële stresstest op waarin rendement juist de overwegende factor is voor het rapportcijfer.

Kengetallen gebaseerd op rendement

Laten we eens als voorbeeld inzoomen op drie ziekenhuizen die van BDO een onvoldoende krijgen. Het rapportcijfer bestaat uit de weging van vijf kengetallen, waarvan twee kengetallen zijn gebaseerd op rendement. In onderstaande tabel is te zien dat de drie ziekenhuizen geen punten pakken op deze twee kengetallen.

Uiteraard levert een onvoldoende publiciteit op. Zo kopte het AD: ‘Vragen over rode cijfers Meander MC’. In de gemeenteraad van Amersfoort werden vragen gesteld of het College een rol heeft te nemen als het ziekenhuis in de problemen komt. Uit het artikel blijkt ook dat Meander MC de financiering met de banken heeft herzien om op lange termijn een rentevoordeel te behalen. Hierdoor is eenmalig een boeterente betaald. De conclusie dat Meander MC financieel ongezond is en een rapportcijfer 3 verdient, is volgens de ziekenhuisdirecteur dan ook pertinent onjuist.

Winst maken

Winst maken in de zorg lijkt steeds meer als een noodzakelijkheid te worden gezien. Dat komt doordat we ‘ons’ graag vergelijken met het bedrijfsleven. We hebben weliswaar te maken met marktwerking, maar winst in de sector mag niet worden uitgekeerd en kan niet worden geïnvesteerd in groei omdat de budgettaire kaders van de overheid de ruimte hiervoor beperken. In werkelijkheid bestaan er dus grote verschillen met het bedrijfsleven.

De winst komt bij een ziekenhuis in de eigen reserves terecht, veelal zonder bestemming. Je zou het ook ‘oppotten’ kunnen noemen. Interen op de reserves betekent verlies accepteren. Dat lijkt in de huidige tijd ondenkbaar, want bestuurders en toezichthouders willen ieder jaar winst laten zien. De lijst van BDO zal daar ongetwijfeld een rol in spelen.

Alternatief rapportcijfer

Wij stellen daarom een alternatief rapportcijfer voor, waarin de winst minder meetelt. De kengetallen resultaat in percentage van opbrengsten en resultaat in percentage van vermogen vervangen we door het kengetal netto schuld ten opzichte van verdienvermogen. Dat laatste getal geeft aan in welke mate het ziekenhuis in staat is de schulden bij de banken terug te betalen. Als het getal lager is dan 3 wordt de maximale score toegekend, is het getal hoger dan 6, dan worden geen punten toegekend.

Als we op die manier de rapportcijfers van de drie ziekenhuizen berekenen, komen we tot de volgende uitkomst.

Een uitkomst die geen reden tot paniek geeft, maar wel inzicht biedt in de mate waarin deze ziekenhuizen aan hun verplichtingen kunnen blijven voldoen. Als we op deze manier de financiële gezondheid van de ziekenhuizen benaderen, voorkomen we dat we in de kramp schieten als er geen winst wordt gemaakt. En dat geeft meer ruimte om te investeren in maatschappelijk relevante innovatie in plaats van te reserveren zonder bestemming. Want daar heeft de samenleving dringend behoefte aan.

Jan-Pieter Zonnenberg is treasurer Radboudumc en Jan Kremer is hoogleraar innovatie Radboudumc.