Het Dialoogmodel is een methode die is gericht op het stimuleren van afstemming, overeenstemming en samenwerking tussen hulpverleners en hulpvragers. Psychotherapeut Jac Maurer en kinder- en jeugdpsychiater George Westermann ontwikkelden de methode vanuit de behoefte aan een nieuwe benadering van patiënten. “Het unieke van ons model is dat het zowel hulpvragers als hulpverleners ondersteunt om ingewikkelde kwesties over ziekte en gezondheid in samenspraak aan te pakken”, zegt Westermann. “Omdat het universeel toepasbaar is, helpt het professionals om behandelingen ook onderling beter af te stemmen.”

Nieuwe manier van werken

Zo’n twintig jaar geleden ontwikkelden Maurer en Westermann een nieuwe manier om samen met de patiënt lastige kwesties over ziekte en gezondheid aan te pakken. “We werkten in een kinder- en jeugdpsychiatrisch centrum”, vertelt Westermann. “De jeugd-ggz werkte net als overige zorg vrij traditioneel. Een druk kind kreeg nogal eens de diagnose ADHD. Wij wilden breder kijken. Het drukke gedrag kan ook met iets anders te maken hebben. Misschien gaat het emotioneel niet zo goed. Of relationeel. Misschien heeft het kind weinig vriendjes. Of heeft het gezin problemen. Misschien is de druk op school te hoog. Of is er iets aan de hand in de woonomgeving. Wellicht speelt een combinatie van deze factoren. Wij wilden op een andere manier werken, waarbij wij de patiënt en zijn situatie beter wilden begrijpen en daar beter op konden aansluiten. Vanuit die drive is het Dialoogmodel ontstaan.”

Samen optrekken

Westermann merkt op dat het vrij gebruikelijk is om mensen snel in hokjes stoppen. “Daar doe je ze mee tekort, want vrijwel niemand past erin. We waren niet altijd bezig met datgene waar mensen het meest behoefte aan hebben.”

Kortere behandeling

Als je een gebroken been hebt, krijg je gips en op een gegeven moment is het weer beter. “Wij werken met psychische en sociale problemen, de behandeling daarvan vraagt meer eigen inzet”, legt Westermann uit. “Bij de start van een behandeling helpt het als mensen zelf ook begrijpen waarom ze iets het beste kunnen doen. Als je daarin samen optrekt als patiënt en hulpverlener, kun je samen beslissen of de diagnostische omschrijving klopt en hoe de behandeling het beste kan plaatsvinden. Als je dat in gewone taal doet, begrijpen de mensen het en kunnen ze meebeslissen. Dat bevordert de effectiviteit. Uit onderzoek is gebleken dat een behandeling volgens het Dialoogmodel gemiddeld drie maanden korter duurt.”

Evenwicht

Bij het Dialoogmodel wordt gebruik gemaakt van een plaatje om het idee samen goed te kunnen overzien en te begrijpen. In het model worden persoonlijke emoties, gedachten, relationeel vermogen en lichamelijk functioneren in beeld gebracht. Ook hoe deze aspecten elkaar beïnvloeden en wel of niet in evenwicht zijn. Dit persoonlijke ‘profiel’ komt tot uiting in het gedrag. Gedrag beïnvloedt weer de omgeving en omgekeerd.

‘Patiënten voelen zich vaak toch al kwetsbaar en afhankelijk. Een top-down benadering versterkt dat’

“We bekijken samen ook hoe het zit met de capaciteiten en mogelijkheden van een persoon en diens omgeving”, legt Westermann uit. “We focussen niet alleen op wat er verkeerd gaat. Vroeger spraken we over sterke en zwakke kanten alsof dit onveranderlijk is, tegenwoordig hebben we het over wat helpt en hindert. Daar spreekt meer beweging in door. Door de dialoog aan te gaan, krijgen we samen een totaalplaatje. Alleen lineair kijken naar wat er misgaat en daar dan een therapie aan koppelen, is te simplistisch. Door ons ontvankelijker, opener op te stellen, horen we beter het verhaal van de mensen zelf. Als je je als professional te actief opstelt, volgen mensen ogenschijnlijk wel, maar de kans dat de behandeling minder aanslaat, is dan groter. Patiënten voelen zich vaak toch al kwetsbaar en afhankelijk. Een top-down benadering versterkt dat.”

Samen analyseren

Deze andere benadering gaat verder dan alleen het uitvragen van iemands klachten. Relevanter is waar mensen in vastlopen en wat hen nog wel lukt. Aandoeningen kunnen daar mede debet aan zijn. Westermann: “Door op een uitnodigende manier vragen te stellen en goed te luisteren, kunnen we samen een beter beeld vormen. Tijdens gesprekken spiegelen we, om te toetsen of we elkaar goed begrijpen. Dat zet iedereen aan tot nadenken en zo vormen zich het persoonlijke en professionele verhaal. Vervolgens visualiseren we hoe we deze verhalen met elkaar kunnen verbinden. Het plaatje geeft overzicht en inzicht. Samen zie je duidelijk waar ze in vastzitten. Je bent samen een puzzel aan het oplossen en komt in samenspraak tot een gedeelde diagnostische conclusie. Vervolgens kunnen we behandelingsopties bespreken en overeenkomen. Deze cyclus van samen begrijpen, samen beslissen en samen zorgen herhaalt zich bij elk evaluatie- of reflectiemoment. Om het samen zo goed mogelijk te regelen.”

Gehoord en gezien

Mensen krijgen met het Dialoogmodel meer inzicht in hun persoonlijke situatie en ook de taakverdeling tussen hulpverleners onderling is goed te verduidelijken. “De gezinnen waarmee ik werk, zeggen dikwijls eindelijk te snappen hoe het zit. Het wordt voor iedereen duidelijk wie, waarmee en hoe iemand zich kan inzetten om weer tot een leefbaar en waardevol evenwicht te komen. Wat doen hulpverleners, wat doen de ouders en wat doet de patiënt zelf. We zijn meer als team aan het werk. Ouders en jeugdigen zijn minder onzeker als we met het Dialoogmodel werken. Mensen voelen zich meer gehoord en gezien. Dat is voor iedereen en zeker in ons werk heel belangrijk.”

Dialogische gespreksvoering

Westermann en Maurer zijn het hele land door geweest om ervaringen met het model te delen en collega’s te scholen. “We hebben op diverse congressen lezingen en workshops gegeven. En we hebben er boeken en artikelen over geschreven. Het Dialoogmodel wordt ook gebruikt in de opleiding bij GZ-psychologen bijvoorbeeld. De ontwikkeling van het Dialoogmodel is in principe wel rond. Het werkt naar wens. Nu willen we het nog meer beschikbaar, toegankelijker maken, bijvoorbeeld door de ontwikkeling van e-learning. Het is wel nodig ermee te gaan werken om het in de vingers te krijgen. Het vraagt oefening om complexiteit overzichtelijk en hanteerbaar maken, en als dat lukt, is het echt heel belonend.”

Het model is bij elke complexe zorgsituatie toe te passen. Het stoelt op de meest gangbare theorieën. De professional bekwaamt zich in dialogische gespreksvoering en een visualisatietechniek en bevordert hiermee vertrouwens- en hoopvolle samenwerking. Hulpvragers en naasten voelen zich wezenlijk serieus genomen en kunnen actiever en authentieker bijdragen aan het zorgproces.