“De passende zorgbeweging is erg gericht op uitkomsten. Dat is een groot verschil met hoe zinnige zorg in Bernhoven is doorgevoerd. Passende zorg, realiseerden we ons, gaat niet alleen over uitkomsten. Een chirurgische ingreep kan een fantastische uitkomst hebben, maar als die ingreep niet echt nodig was is dat toch slechte zorg. Er heerst een pandemie van defensieve geneeskunde gericht op overbehandeling, terwijl we daarmee mensen veel schade berokkenen. Voor een 85-jarige mevrouw met buikklachten, regelen we niet meer meteen een endoscopie. Eerst voeren we het gesprek over wat belangrijk voor haar is. Wil ze überhaupt geen grote buikoperatie meer, dan heeft het geen zin om vervolgens op zoek te gaan naar darmkanker. Voer je dit overal door, dan blijkt er heel veel zorg te verdampen. Dat minder zorg betere zorg is en de volksgezondheid niet schaadt, weten we ook uit de literatuur. Bovendien moet je je er als arts bewuster van zijn dat je schaarste aan het verdelen bent en kunnen verantwoorden waar je die schaarste aan uitgeeft. De consequentie van oneindig veel onderzoeken voor die ene patiënt, is dat anderen langer op een wachtlijst staan of niet worden geholpen. Het besef dat het belang van de individuele patiënt tegenover dat van de gemeenschap staat is bij ons beter doorgedrongen dan in andere ziekenhuizen.”
Toch is Bernhoven in financieel zwaar weer terechtgekomen. Honderd banen zijn geschrapt en er moet 7 miljoen bezuinigd worden.
“Er is een andere kant van passende zorg: er moet ergens pijn geleden worden. Op het moment dat je de bubbel laat leeglopen en je haalt er 10 tot 15 procent volume uit, zoals we dat in Bernhoven deden, dan moet er ook ergens capaciteit gesloten worden. Ons idee was dat we beloond zouden worden voor ons goede gedrag. Dat de zorgverzekeraars ons extra volume zouden gunnen en elders minder volume zouden inkopen. Wij zouden zo extra volume krijgen op de plekken die we vrijgemaakt hadden door mensen terug te verwijzen naar de huisarts en dingen niet te doen. Maar zorgverzekeraars hebben dat niet aangedurfd en uiteindelijk is de krimp helemaal bij Bernhoven terechtgekomen. We dragen nu een hele slechte boodschap uit: ga vooral geen passende zorg doen, want dan snij je in je eigen vlees. Maar, omarm je als organisatie zinnige zorg, dan is de te leren les hieruit dat je een duidelijk plan moet hebben waar je in het ecosysteem capaciteit gaat sluiten en daarover vooraf duidelijkheid verschaft aan je personeel. In Bernhoven beloofde ik mensen het zoet na het zuur. Nu zeggen ze: ‘Wink, je hebt ons een rad voor ogen gedraaid, nog gestraft ook.’ Dat is een lastig verhaal.”
Wat zijn de grootste obstakels voor passende zorg?
“Wat nu nodig is, is systeemverandering met een andere mindset en gedragsverandering. Iedere arts zal beamen dat tien procent van het volume er zo uit kan, maar de context waarin we gevangen zitten faciliteert niet het juiste gedrag. Zolang je inkomen afhangt van de beslissingen die je in de spreekkamer neemt, ben je niet vrij de juiste dingen te doen. Creëer een veilige context waarin mensen een ander gedrag kunnen laten zien. Ik pleit er al langer voor het inkomen los te koppelen van wat er in de spreekkamer gebeurt. Dat kun je bereiken met loondienst, maar het kan ook in vrije vestigingen met volledige inkomensharmonisatie binnen een MSB of coöperatie. Leiderschap is heel belangrijk. Vertel artsen duidelijk wat de bedoeling is, ondersteun ze, geef ze goede feedback en spiegelinformatie over hun handelen, dan kan iedere dokter veranderen. Samen beslissen kun je desnoods verplicht ondersteunen met keuzehulpen. Ik signaleer elders een groot geloof dat nieuwe betaaltitels, zoals zorgbundelcontracten, de zaken kunnen oplossen, maar financiering is slechts een randvoorwaarde bij nieuw gedrag. An sich dus niet de gamechanger die nu nodig is.”
Als arts voer je nu je eigen beleid in Bernhoven uit. Hoe bevalt dat?
“Het gaat nu in Bernhoven over de juiste dingen, hoor ik ook van collega’s, niet meer over economische parameters in het ziekenhuis. Ik honoreer verwijzingen van de huisarts voor onderzoek veel minder vaak dan vroeger. Vroeger voerde ik het gesprek niet, nu is het de essentie in het traject dat je samen doorloopt met de patiënt. Het is top of mind geworden. Als patiënten meepraten over hun behandeling, krijg je betere uitkomsten. De manier van geneeskunde uitoefenen is veranderd. Ook mijn reis door Bernhoven heeft een andere dokter van me gemaakt. Ik heb een helicopterview en veel meer relativeringsvermogen. Natuurlijk blijft de patiënt het belangrijkste, maar het gaat me ook om betaalbaarheid, toegankelijkheid, solidariteit en het verdelen van krapte in de zorg. Een onnodige scan geeft nevenbevindingen die dan ook weer verdere onnodige vervolgonderzoeken uitlokken. De zogenaamde ‘low value care’ moet een halt toe worden geroepen. Dat besef draag ik in al mijn poriën uit. Ik heb er bewust voor gekozen om weer 100% dokter te worden, maar ben tegelijkertijd op zoek naar een betekenisvolle rol in het zorg eco-systeem om de boodschap uit te dragen dat het anders moet, te beginnen met ander gedrag in de spreekkamer in een andere context.”
