Wachttijd bij complexe ggz te lang omdat aanpak te algemeen is

Rapport informatie

Rapport naam:

Geen plek voor grote problemen

Sector:

GGZ

Soort:

Onderzoek / Wetenschap

Afkomst:

Algemene Rekenkamer

Auteur:

Algemene Rekenkamer

Aantal pagina’s :

56

Verschijningsdatum:

25 juni 2020

Link naar rapport:

Geen plek voor grote problemen

Samenvatting:

De huidige aanpak van wachttijden in de specialistische geestelijke gezondheidszorg (ggz) biedt onvoldoende remedie voor de voornaamste knelpunten: verkeerde financiële prikkels, te weinig capaciteit in instellingen en moeizame uitstroom uit de ggz. Voor de specifieke groep patiënten met complexe psychische problemen zou de staatssecretaris van VWS gericht beleid moeten ontwikkelen om te zorgen dat deze mensen niet te lang op hulp hoeven te wachten.

Te algemeen

Op dit moment is het beleid om wachtlijsten in de Nederlandse geestelijke gezondheidszorg te verminderen te algemeen. Het overgrote deel van de mensen met een hulpvraag wordt namelijk wel op tijd geholpen, maar ongeveer 11.000 mensen staan op dit moment te lang op een wachtlijst bij de specialistische ggz. Het gaat daarbij om patiënten met een ernstige psychische aandoening, een combinatie van aandoeningen of een aandoening in combinatie met een (lichte) verstandelijke beperking. Cijfers die inzicht moeten bieden op de vraag hoe lang deze mensen precies moeten wachten, zijn gebrekkig. Het is ook onbekend hoeveel mensen er jaarlijks te lang op een wachtlijst staan.

In dit rapport worden drie groepen van oorzaken aangewezen voor de lange wachttijden bij deze specifieke groep patiënten met complexe problematiek:

• De financiële prikkels die ingebouwd zijn in de bekostiging stimuleren zorgaanbieders patiënten met een (relatief) lichte zorgvraag eerder te helpen dan patiënten met een zwaardere zorgvraag;
• Er is een groot capaciteitsprobleem bij geïntegreerde instellingen waarop deze patiënten zijn aangewezen. Dit komt doordat bedden zijn geschrapt en doordat het voor professionals relatief onaantrekkelijk is te werken bij deze instellingen;• De uitstroom van patiënten met complexe problematiek na hun behandeling verloopt gebrekkig waardoor ze behandelplaatsen blijven innemen die vrij zouden moeten komen voor nieuwe patiënten. De staatssecretaris heeft in akkoorden met partijen in de ggz wel beleid geformuleerd om de wachttijden in de ‘specialistische ggz’ aan te pakken, maar dat sorteert nog onvoldoende effect. De staatssecretaris vindt dat de sleutel voor de oplossing in de regio ligt. Maar de regionale taskforces die hiervoor zijn opgericht bevinden zich voornamelijk nog in de planfase en de positie van een landelijke stuurgroep wordt als onduidelijk ervaren. Bovendien is duidelijk dat er hindernissen liggen die een effectieve aanpak in de weg staan, waaronder regels voor mededinging en privacy.

Nieuwe bekostigingssystematiek

Het huidige beleid zal deze hoofdoorzaken niet allemaal wegnemen. Het is onzeker of een voorgenomen nieuwe bekostigingssystematiek het aantrekkelijker maakt complexere patiënten te helpen. De verwachting van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) is dat de gemiddelde behandelduur per patiënt zal dalen door de nieuwe bekostigingssystematiek en dat de vrijgekomen tijd zal worden gebruikt voor nieuwe patiënten. Als er een passend tarief tegenover staat kan dit gunstig zijn voor de wachttijd van patiënten met een complexe zorgvraag. Maar het is de vraag of er op korte termijn nieuwe (ambulante) behandelcapaciteit voor dit soort patiënten komt. Om de uitstroom te verbeteren zien we op regionaal niveau wel initiatieven maar we verwachten hier grote verschillen tussen gemeenten.

Aanbevelingen

Opvallend is dat het overgrote deel van de genomen en voorgenomen maatregelen betrekking heeft op de hele ggz-sector, terwijl de groep (te lang) wachtenden relatief beperkt is. De onderzoekers bevelen de staatssecretaris daarom aan:
• een wachttijdbeleid te ontwikkelen dat specifiek bedoeld is voor deze groep patiënten;
• meer informatie te verzamelen over de ongeveer 11.000 mensen die op dit moment te lang op een wachtlijst staan;
• er op toe te zien dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) actief optreedt als zorg-aanbieders voor het einde van het jaar hun ‘omzetplafond’ hebben bereikt en daardoor de hulp voor lang wachtende patiënten in het gedrang komt;
• duidelijkheid te verschaffen over de legitimiteit van een gemeenschappelijke wachtlijst en de beperkingen die de mededingingswetgeving oplegt;
• duidelijkheid te verschaffen over de mogelijkheden voor uitwisseling van persoonsgegevens tussen ggz-instelling, zorgverzekeraar en gemeente om de opvang van patiënten te verbeteren en de beperkingen die de privacywetgeving oplegt;
• als privacy een belemmering blijft vormen, op andere wijze de samenhang tussen specialistische ggz-instellingen, zorgverzekeraars en gemeenten te verbeteren;
• te stimuleren dat zorgaanbieders bij de behandeling van chronische psychische klachten een langetermijnperspectief hanteren. Hierdoor zal de uitstroom verbeteren en het opschalen van zorg wordt vereenvoudigd bij terugval van een patiënt.