Na ruim vijf jaar zwaai ik af als voorzitter van Medical Delta; vorig jaar ging ik met emeritaat als hoogleraar aan de Leidse Universiteit en TU Delft en als gynaecoloog bij het LUMC. Een goed moment voor een persoonlijke reflectie op het werkveld van medische technologie.

Het onmogelijke werd mogelijk

Als snijdend specialist ben je sterk afhankelijk van het instrumentarium dat voorhanden is. Ik heb technologische ontwikkelingen meegemaakt en mee ontwikkeld die ik aan het begin van mijn loopbaan als voor onmogelijk had beschouwd. Ze hebben patiënten en mij geholpen; de zorg als geheel is met sprongen vooruit gegaan.

Tegenover het aantal succesvolle medische innovaties staat echter een veelvoud aan ideeën die uiteindelijk toch de eindstreep niet haalden. Nog vervelender zijn de voorbeelden van innovaties die wel de kliniek bereikten, maar geen toegevoegde waarde blijken te hebben. Dit genereert echter wel extra kosten, of een flinke extra bijdrage aan de toch al hoge CO2-footprint van de zorgsector.

Technology push is verleden tijd

Wat maakt een medische innovatie uiteindelijk succesvol? Het meest eenduidige antwoord die ik heb ervaren, is: een goede implementatie en integratie in het zorgproces.

Het terugdringen van de ‘technology push’ is hierin een belangrijk aspect geweest. Gevoed door het succes van medisch-technologische ontwikkelingen in de jaren ’80 en ’90, stelden wij ons als artsen vaak ontvankelijk op voor nieuwe snufjes en inventieve technologieën. Misschien wel té ontvankelijk, bang om achterop te raken of om onze patiënten een baanbrekende innovatie te ontzeggen. Zonder daarvan nut, noodzaak of gebruik daadwerkelijk te doorgronden.

Het gevolg: veel innovaties, hoe geavanceerd en doorontwikkeld ook, bereikten de operatiekamer niet of belandden al snel na hun introductie in de bezemkast. Ongeschikt voor de praktijk, te ingewikkeld, of niet passend in bestaande zorgprocessen.

De menselijke factor bleek keer op keer bepalender dan de technologische mogelijkheden.

Arts ontmoet ingenieur

Als antwoord daarop ontstonden samenwerkingsverbanden, zoals Medical Delta, om juist die synergie tussen ‘arts’ en ‘ingenieur’ te bevorderen. Al snel bleek dit een effectieve manier om praktijkbehoeften en -gebruik mee te nemen in ontwikkelprocessen, met als gevolg dat innovatie en implementatie steeds beter op elkaar zijn afgestemd.

In de loop der jaren werd het medische domein verbreed van ‘arts’ naar zorgprofessional, patiënt, gezondheid en preventie, en het technologische domein van ‘ingenieur’ naar ontwikkelaar, innovator en ontwerper. Ook het samenwerkingsproces veranderde. Een periodiek overleg of een toevallige ontmoeting maakten plaats voor gestructureerde, iteratieve ontwikkeltrajecten, waarin vanuit alle relevante invalshoeken en disciplines naar praktische oplossingen voor ingewikkelde problemen wordt gezocht. Daarnaast heeft de studie Klinische technologie het daglicht gevonden, waar het curriculum zowel de medische als de technische kennis incorporeert.

De toekomst verandert niet, ondanks de veranderingen

De huidige ontwikkelingen in de gezondheidszorg, met robotisering en met name AI in opkomst, vormen hierop geen uitzondering. Want hoe mooi en kansrijk AI-mogelijkheden voor de gezondheidszorg ook worden voorgespiegeld, uiteindelijk zal de gezondheidspraktijk ermee moeten leren werken.

Ook hier zal ‘technology push’ niet kansrijk blijken. Scalpel, chirurgische schaar, robot of AI: uiteindelijk zijn het allemaal instrumenten in dienst van de mens. Niet de innovatie, maar de implementatie ervan is de bepalende factor voor medtech-ontwikkelingen.

Door Frank Willem Jansen, inmiddels afgetreden voorzitter van Medical Delta