Raden van bestuur (rvb’s) van ziekenhuizen die bijvoorbeeld oncologische zorg concentreren of een seh opheffen, hebben daarvoor toestemming nodig van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Zij krijgen die als zorgverzekeraar en patiëntenorganisaties met het beleid instemmen. Rvb’s doen er daarom verstandig aan bijtijds patiënten te betrekken bij hun beleidsvoorbereiding. Dit is het eerste van vier argumenten om patiënten meer dan voorheen invloed te geven op het beleid.
Het tweede argument is dat de nieuwe Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 meer medezeggenschap biedt aan de cliëntenraden. Als rvb’s hun cliëntenraden niet betrekken bij bovenstaande ingrijpende veranderingen, lopen zij een juridisch moeras in.
De derde reden betreft de korte lijnen die patiëntenorganisaties hebben met de lokale pers en gemeenteraden in de omgeving van het ziekenhuis. Een signaal van hen wordt snel opgepikt via social media. Het is wijs als een rvb hierop anticipeert en tegen zichzelf zegt: if jou can’t beat them, join them.
Mijn vierde punt is ethisch van aard. Het kan anno 2018 toch niet zo zijn dat er over mensen wordt beslist zonder hen daarbij te betrekken? Bij de faillissementen van Slotervaart en Lelystad heb ik mij eraan geërgerd dat patiënten niet of nauwelijks invloed hadden bij de sluiting van het eerste ziekenhuis en de doorstart van het tweede.
5 tips hoe patiënten te betrekken bij beleid
Voor rvb’s die bovenstaande argumenten onderschrijven heb ik enkele tips.
- Nodig voor elke werkgroep die beleid voorbereidt, patiëntvertegenwoordigers uit en geef hun een budget om eens per jaar hun achterban te raadplegen. Nederland kent voor elke aandoening wel een patiëntenorganisatie. Vraag hun kandidaten voor te dragen.
- 2. Benader cliëntenraad, patiëntenverenigingen en gemeenteraden bij beleidsbepaling met dezelfde boodschap. Zij hebben vaak al informele contacten en vullen elkaar aan. De raden hebben bestuurlijke competenties en de verenigingen inhoudelijke kennis. De gemeenteraden weten hoe te lobbyen bij de Tweede Kamer.
- Zet ervaringsdeskundigen in bij de beleidsuitvoering. Zo werkt de Borstkanker Vereniging Nederland met patient’s advocates, die patiënten helpen bij het meebeslissen over behandeling en het accepteren van de aandoening.
- Gebruik een e-panel om patiënten te bevragen bij beleidsevaluatie. Diverse ziekenhuizen werken al met zo’n panel. Dit kan met een vragenlijst, maar ook door middel van diepte-interviews of groepsgesprekken.
- 5. Beschouw patiëntvertegenwoordigers als partner of kritische vriend. Zij reiken vaak uitstekende tips aan.
Uitruil zorg tussen ziekenhuizen
Ik verwacht voor de komende jaren grote verschuivingen in het zorgaanbod van ziekenhuizen. Het gevaar bestaat dat rvb’s in achterkamers een kwartetspel met diensten gaan spelen, waarbij ze bijvoorbeeld electieve zorg ruilen tegen complexe zorg. Ik spreek de hoop uit dat rvb’s bij deze uitruil steeds feedback vragen aan patiënten.
