De collectieve zorguitgaven lopen bij ongewijzigd beleid op van 9,1 procent van het nationaal inkomen in 2018 naar 10,4 procent in 2025. Dat is een toename van €16 miljard in lopende prijzen. Zinnen met deze strekking staan in het begin van het rapport Naar een toekomstbestendig zorgstelsel. Het rapport maakt deel uit van de Brede maatschappelijke heroverweging van 20 april 2020, geschreven door de ambtelijke top van zes ministeries. Zorgvisie besteedde er vorige week aandacht aan.

Zeven grote zorgproblemen

Na een globale beoordeling van de gezondheid van Nederlanders (goed) en de kwaliteit van (prima), toegang tot (uitstekend) en kosten (te hoog) van de zorg benoemen de opstellers zeven beleidsvraagstukken: 1. sociaal economische gezondheidsverschillen; 2. te weinig preventie; 3. meerwaarde onbekend van veel behandelingen; 4. volumeprikkels maken zorg duurder dan nodig; 5. langdurige zorg is ondoelmatig; 6. Overheid heeft beperkte grip op de totale zorgkosten; 7. Pakketbeheer is niet helder ingericht.

Macrobudget per zorgverzekeraar

Om de macrobeheersing aan te pakken reiken de auteurs drie opties aan: 1. Verlaging uitgavenplafond met kostenbesparende maatregelen opgelegd door regering en parlement 2. het afsluiten van hoofdlijnenakkoorden met het veld met daarin eveneens kostenbesparende maatregelen en 3. het instellen van een macrobudget per zorgverzekeraar. Dit laatste is een nieuwe optie, waarbij zorgverzekeraars kunnen schuiven binnen hun budget.

Verantwoordelijkheid voor betaalbare zorg

De topambtenaren onderscheiden drie manieren waarop zorgverzekeraars, zorgaanbieders en patiënten met elkaar de zorg betaalbaar kunnen houden. De eerste heet ‘gereguleerde concurrentie’. Zorginkopers sturen sterker dan tot nu toe op betere kwaliteit en doelmatige zorgverlening. De tweede variant zet sterker in op ‘gereguleerde samenwerking’, waarbij zorginkopers en zorgaanbieders samenwerken aan de juiste zorg op de juiste plek. De decentrale overheid speelt hierbij een rol vanuit het sociale domein. De derde manier heet ‘meer eigen verantwoordelijkheid’. Hierbij gaan de collectieve zorguitgaven omlaag en de eigen betalingen aanzienlijk omhoog. Burgers beslissen zelf over de mate waarin zij zorg inkopen.

40 kostenbesparende maatregelen

Tot zover heb ik de eerste 58 pagina’s van het rapport besproken. De bijlagen daarna (133 pagina’s) bevatten veertig (!) maatregelen met kostenbesparingen. Ter illustratie noem ik enkele die mij boeiden: meerjarige polissen introduceren met een lagere premie dan éénjarige; betere preventieprikkels voor zorgverzekeraars; hinderpaalcriterium afschaffen; specialisten in loondienst; zorgplicht zorgverzekeraars en zorgaanbieders uitbreiden; alle medische zorg uit de Wlz naar de Zvw overhevelen; alle ouderenzorg naar de Wmo.

Naslagwerk voor politieke partijen

Het rapport is bedoeld als naslagwerk voor auteurs van partijprogramma’s voor de verkiezingen in maart 2021. Met concrete maatregelen en brede beleidsopties voldoet het beperkt aan dit doel. Want het bevat geen beschouwingen over de komst van een nieuwe patiëntencategorie: de (vermoedelijk) besmette personen met het coronavirus. Ik hoop maar dat deze wel staan in het rapport ‘Zorgkeuzes in kaart’, dat als vervolg in juli uitkomt.

Deel de zorg op in brede doelgroepen

De gezondheidszorg is te omvangrijk om met één bestuurlijke filosofie en één uniforme set van maatregelen aan te sturen. In navolging van Menzis-topman Joris van Eijck pleit ik daarom ervoor om de zorg naar een aantal doelgroepen in te delen. In 2021 zou de overheid een hoofdlijnenakkoord (HLA) per doelgroep moeten sluiten. Een voorbeeld: zorg aan ouderen wordt betaald uit de Wmo, de Wet langdurige zorg en de Zorgverzekeringswet (wijkverpleging en geriatrische revalidatie). Daarover sluiten deze betalers en het veld een HLA. Voor een andere patiëntencategorie, bijvoorbeeld de zorg aan mensen met psychische problemen sluiten dezelfde betalers, maar met andere zorgaanbieders, een ander HLA.

Wordt vervolgd

Vooralsnog onderscheid ik zes doelgroepen: 1. Geboorte- en jeugdzorg 2. Electieve behandelingen 3. Acute zorg 4. Oncologische en chronische zorg 5. Geestelijke gezondheidszorg 6. Ouderenzorg. Elk van de zes heeft een jaarbegroting vergelijkbaar met dat van de ministeries voor Landbouw, Defensie en Verkeer en Waterstaat. Voor elk van de zes doelgroepen denk ik aan een ander pakket van bezuinigingsmaatregelen en een andere macrobeheersing. Ik kom daarop in de komende maanden graag terug.