Eén ding is zeker: passende zorg is geen bubbelbad vol goede bedoelingen. Het is een ijskoude duik in ongemakkelijke keuzes. Geen comfort, wél noodzaak. Tijd om dit modieuze begrip zijn aaibaarheid af te nemen. Want zeg eens eerlijk: wat is passende zorg nog waard, als niemand durft te schrappen?
Het Zwitserse zakmes van de zorg
Passende zorg begon als iets simpels: betere zorg, die waarde toevoegt voor de patiënt. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) hield het overzichtelijk: noodzakelijk, waardevol, afgestemd op de patiënt. Maar al snel kwamen de NZa samen met het Zorginstituut Nederland (ZiN) en het Integraal Zorgakkoord (IZA) met extra franje: waardegedreven, samen beslissen, gezondheid vóór ziekte. Alsof dat ooit níét het idee was.
Daarna werd het pas echt ingewikkeld. ZiN gooide maatschappelijke opgaven in de mix, en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) gooide er nog een drie-eenheid over houdbaarheid bovenop: financieel, personeel en maatschappelijk draagvlak. Kortom: van persoonlijke zorg voor de patiënt naar systeemtherapie voor het hele stelsel. Resultaat? Een Zwitsers zakmes van principes: voor alles te gebruiken, maar nergens echt scherp. Iedereen vindt zichzelf erin terug, dus niemand voelt zich echt verantwoordelijk. Ondertussen stapelen de beleidsnota’s zich sneller op dan de daadwerkelijke schraplijsten in de praktijk.
Van vaag naar vlijmscherp: vier keer kiezen
Passende zorg vraagt niet om nóg een rapport, maar om vier scherpe keuzes – elk op een ander niveau, en allemaal even urgent.
1. Passende zorg, geen passend beleid
Onze stelselwetten, toezicht en beleidskaders zijn versnipperd en slecht op elkaar afgestemd. En toch verwachten we dat het veld “het oppakt”. Onrealistisch. Zonder wetgeving die ‘passend’ richting geeft, blijft passende zorg een papieren tijger. Tijd voor regie. En ja, dat begint in Den Haag – als we de voorbeeld uit Zweden en Nieuw-Zeeland mogen geloven.
-
Zorg mag ook iets opleveren
We betalen nog steeds voor volume, niet voor uitkomsten. Zorgverzekeraars, regio’s en bestuurders moeten de prikkels zo inrichten dat zinnige zorg loont – en onzinnige vanzelf uitdooft. Geen prikkel, geen beweging – passende bekostiging zet dit ingang.
3. Bouwen aan een gedeeld fundament
Passende zorg vraagt gedeelde verantwoordelijkheid over domeinen heen. Dat betekent investeren in onderzoek dat verschillende disciplines verbindt, en dat leidt tot bruikbare, gedragen richtlijnen. En nee, dat ontstaat niet vanzelf. Daarvoor is een lerend systeem nodig, waarvoor de infrastructuur in Nederland nú ontbreekt.
4. Zorg die past, begint met begrijpen
Mensgerichte zorg ontstaat niet uit een algoritme, maar uit het vermogen écht te luisteren. Samen beslissen, ruimte voor context, en sturen op gezondheid. Daarvoor moet het systeem meebewegen. Laten we investeren in systemen die luisteren, leren en zich aanpassen aan wat er echt toe doet voor de patiënt.
Van bubbels naar besluiten
Passende zorg – we zijn er allemaal vóór, zolang we zelf niet zelf hoeven te veranderen. Maar zolang niemand durft te kiezen wat níét meer past, blijft het bij warme woorden en beleidsgepruttel. Wat nodig is? Politiek lef, bestuurlijke keuzes en een gezamenlijke langetermijnkoers die verder reikt dan de volgende pilotronde. Dus: stap uit het bubbelbad van goede bedoelingen. Droog je af en begin.
Want iedereen wil passende zorg. Alleen niemand krijgt het, zolang niemand besluit wat niet meer past.
Door Pim Valentijn, lector Waardegedreven en Passende Zorg aan de Hanze en directeur van de Essenburgh Group
