Want laten we eerlijk zijn: daar ligt in ons land nogal wat achterstallig onderhoud. De salarissen van zorgmedewerkers zijn vele jaren achtergebleven bij de marktontwikkeling. Dat is niet vreemd. De zorg leidt net als al die andere (semi-) publieke sectoren aan het feit dat onbeperkte groei maatschappelijk ongewenst is. Hoe groter de groei, hoe groter het beslag dat ze leggen op de publieke middelen en hoe hoger de zorgpremies zullen stijgen. Maar dat betekent ook: minder ruimte voor loonsverhogingen.

Intrinsieke motivatie

Er zijn ondertussen zo’n 1,3 miljoen zorgmedewerkers in Nederland. Hen allemaal 1000 euro per jaar meer betalen kost dus 1,3 miljard euro. Daarmee is de financiële dynamiek die maakt dat de salarissen jarenlang laag zijn gebleven, duidelijk. Je soupeert er zomaar de helft van de beschikbare groeiruimte mee op, als die er al is. Daar komt bij: nergens is de intrinsieke motivatie van werknemers hoger dan in de zorg. Zorgmedewerkers doen het primair niet voor het geld en zeuren daar dus ook niet al te snel over. Daar hebben we als samenleving lang van mogen profiteren.

De zorg weer uit

Maar post-corona, bij een historisch krappe arbeidsmarkt die vergezeld gaat van historisch hoge verzuimcijfers, is ondertussen duidelijk geworden dat aan werknemerskant de goodwill om aan dat plaatje mee te blijven werken wel op is. De voortekenen daarvan waren natuurlijk al jaren zichtbaar. Zo is het aantal zzp-ers – doorgaans goede werknemers die kans zien om het als zelfstandige eenpitter beter te doen voor zichzelf – enorm gegroeid. Maar een andere trend is veel zorgwekkender: bijna de helft van de instromende nieuwkomers op de werkvloer rent na een jaar of twee de zorg weer uit, geschrokken van de omstandigheden en de arbeidscultuur waarin ze terecht zijn gekomen.

Zinvolle investering

Wat betreft de beloning zijn we al enige jaren getuige van een stevige correctie – werkgevers hebben geen keus in de cao-onderhandelingen dan in te stemmen met flinke loonsverhogingen van tussen de 5 en 10 procent, verspreid over 2 jaar, vergezeld van allerhande verbeterde regelingen. “Daar wordt de zorg wél weer duurder van”, hoor ik u denken. Dat klopt. Maar in het kader van de toekomstige houdbaarheid en de bereidheid van jonge mensen om in de zorg aan de slag te gaan, is het een meer dan zinvolle investering.

HR-beleid

Wat betreft die omstandigheden en arbeidscultuur zijn we er daarmee nog niet. Op het gebied van HR-beleid loopt de zorg nog altijd mijlenver achter op het bedrijfsleven. Verpleegkundigen zijn steeds hoger opgeleid, dienen zich voortdurend bij te scholen en nemen steeds grotere verantwoordelijkheden in de besluitvorming over patiënten. Daarnaast omvat het werk in de zorg steeds meer moderne technologie. Zelf-monitoring met behulp van apps; beoordeling van datastromen; robottechnologie – het zijn allemaal innovaties die ervoor moeten zorgen dat de alsmaar groeiende zorgvraag met minder mensen tegemoet gekomen kan worden. Want de krapte op de arbeidsmarkt voor zorgpersoneel zal niet meer verdwijnen.

Het belang en het niveau van zorgmedewerkers neemt dus enorm toe. Maar als het gaat om zaken als autonomie op de werkplek, oog voor levensloop, carrièrebegeleiding, kinderopvang, verlof en niet te vergeten inspraak, hebben ze het in menig zorgorganisatie nog altijd niet veel beter dan de gemiddelde medewerker aan de lopende band. En als het gaat om de regeldruk waaronder gewerkt moet worden, hebben ze het nog veel slechter.

Zorgmedewerkers centraal

Willen we tot een veerkrachtig zorgstelsel komen dat de uitdagingen die op zorgorganisaties afkomen kan weerstaan, dan MOET het welbevinden van zorgmedewerkers een van de doelstellingen zijn die centraal staan in het zorgbeleid. En dan spreken we dus van de Quadruple aim.

Gelukkig wordt dat in het Integraal Zorgakkoord ook gezien. Er wordt een heel hoofdstuk gewijd aan de arbeidsmarkt, waarin de actieplannen en dappere doelstellingen over elkaar heen tuimelen. Laat de helft van die plannen in 2025 tot een goed einde gebracht zijn, dan is er een kans dat jonge verpleegkundigen en verzorgenden het weer langer gaan volhouden in de zorg. Er is geen keus. Laten we het basishygiëne noemen.