Arthur Hayen zette met een aantal collega’s een experiment op met een bonus voor huisartsen. De huisartsen van eerstelijnsorganisatie Arts en Zorg konden deze bonus verdienen wanneer ze de totale zorgkosten van hun patiënten omlaag brachten zonder dat er aan kwaliteit werd ingeboet.

Huisartsen die met dit shared savings-contract werkten, bespaarden 1,5 tot 3,5 procent op de totale zorgkosten. “We hebben geconcludeerd dat daarmee de waarde van zorg verbeterd is”, aldus Hayen. “De kosten gingen omlaag en de patiënttevredenheid, de kwaliteit van de chronische zorg en het voorschrijfbeleid van medicatie bleven gelijk.”

Tweede lijn

De besparing was vooral te zien in de ziekenhuiszorg: de huisartsen verdienden shared savings door minder verwijzingen naar de tweede lijn.

Uit dit alles blijkt dat de zorg anders georganiseerd moet worden, aldus Hayen. “Minder op volume, meer op waarde. We willen dat artsen allerlei dingen anders gaan doen, maar in het huidige systeem – waarin bekostiging op volume plaatsvindt – is dat erg lastig.”

Poortwachter

Hayen: “De eerste vraag is: wat willen we van de huisarts? Volgens mij zien we de huisarts als een centrale partij en als poortwachter voor het ziekenhuis. Het liefst een kritische poortwachter. Maar als je kijkt naar hoe we huisartsen op dit moment betalen, dan krijgt een kritische huisarts niet beter betaald dan een huisarts die bij wijze van spreken iedereen naar het ziekenhuis doorverwijst.”

Hetzelfde is aan de hand met chirurgische ingrepen waarvan we verwachten dat huisartsen deze net zo goed kunnen doen. “Vaak is het bedrag dat tegenover zo’n ingreep staat dermate laag dat de huisarts daar niet voor kan werken. Het probleem is niet de intrinsieke motivatie, het zijn de middelen.”

Shared savings

Aan die vergoeding moet dus iets gebeuren en daarvoor is het shared shavings-model bedacht. Als een huisarts besparingen realiseert in de totale zorgkosten – ziekenhuis, farmacie, diagnostiek – dan krijgt hij een gedeelte van die besparingen terug van de zorgverzekeraar. “Met dit bedrag kunnen de kosten van een kleine chirurgische ingreep wel worden gedekt.”

Naast het aanpassen van de financiële prikkel is ook gedacht aan de kwaliteit. “De mate van besparing die je terugkrijgt hangt af van de kwaliteit, zoals de klanttevredenheid, de mate waarin je zorgstandaarden volgt en de richtlijnen rondom het voorschrijven van medicatie.”

Bundled payment

Je kunt ook kiezen voor een zogeheten bundled payment, aldus Hayen. “We bundelen bijvoorbeeld de borstkankerzorg en besluiten vooraf over een bedrag waarbij alles inbegrepen zit. Bij een besparing mag je het geld houden. Je kunt zo veel financiële veranderingen aanbrengen om waardegerichte zorg van de grond te krijgen. Afhankelijk van het probleem verkies je de ene prikkel boven de ander.”

Een uitdaging is wel: hoe maak je dit soort modellen voor grote groepen aantrekkelijk? “Tot nu toe heb ik het mezelf redelijk makkelijk gemaakt: we ontwikkelden een shared savings-contract waar alleen de huisarts aan deelnam. Maar dan heb je nog niet direct het ziekenhuis zelf aan boord. Het mooiste zou zijn als je een prikkel weet te bedenken waar veel verschillende zorgaanbieders in participeren. Het probleem is echter dat iemand er last van gaat krijgen dat de zorgkosten omlaag gaan. Hoe ga je die partij compenseren? Dat vind ik zelf het lastigste vraagstuk.”