De tijdsinvestering is voor zorgprofessionals een belangrijke belemmerende factor voor het toepassen van samen beslissen. Corrien van Haastert, adviseur patiëntbelang bij Patiëntenfederatie Nederland: “Het gesprek wat nodig is voor samen beslissen hoef je niet volledig in de eerste behandeling te doen. Het is een proces. Soms veranderen de wensen van een patiënt, dan pas je je doelen en behandeling weer aan. Het is vooral belangrijk om de patiënt zijn eigen doelen te laten stellen en daarover in gesprek te gaan.”

Ook fysiotherapeut Erwin Jansen geeft aan dat samen beslissen de tijdsinvestering waard is. “Soms duurt het even voordat je de hulpvraag van een patiënt goed in beeld hebt. Doe je dit niet, dan kan je behandeling niet zinvol zijn. Als je de tijd neemt voor de hulpvraag, krijgt ook een patiënt beter inzicht in zijn probleem en gaat iemand er vaak zelf mee aan de slag. En hoe vaker je het doet, hoe handiger je wordt in samen beslissen.”

Zorgverlener als expert

Sommige patiënten zien jou als expert en laten het besluit over de behandeling aan de zorgverlener over. Ze verwachten jouw advies. Marieke Nolens, praktijkverpleegkundige, geeft aan dat het in deze situatie vooral belangrijk is om in contact te blijven met de patiënt. “Mensen waarvan lijkt dat ze niet samen willen beslissen, hebben dat juist vaak het meeste nodig. Je bent geneigd om hard te gaan werken, maar beter is het om achterover te leunen en vragen te stellen. Probeer er achter te komen wat de patiënt wil en waarom.”

Jansen: “Je bent als therapeut en patiënt gelijkwaardig. Je brengt allebei je kennis en ervaring mee op andere gebieden. De patiënt heeft zijn eigen kennis en weet vaak heel goed wat hij wil of moet, maar weet niet hoe. Daar begeleid je iemand bij, je bent meer een coach dan een therapeut. Ik probeer ook uit de expert rol te blijven. Mensen krijgen dan sneller het idee dat er meer van zichzelf wordt verwacht.”

Beperkt ziekte-inzicht

Beperkt ziekte-inzicht of een cognitieve beperking maken samen beslissen ook lastiger. En een patiënt kan een andere keuze maken dan dat jij als professional zou adviseren. Jansen: “Het helpt niet om mensen te vertellen wat ze moeten doen dus laat iemand zijn eigen keuze maken. Mensen kunnen meer dan je denkt en komen er vaak zelf achter dat ze een stapje terug moeten doen. Dus wees ook niet te bang.” Nolens: “Het helpt om toestemming te vragen wanneer je iets wil vertellen over een ziekte of een behandeling. Geef geen ongevraagd advies. Als iemand geen informatie wil, vraag dan door waarom iemand dat niet wil. Als zorgverlener moet je niet gaan trekken.”

Ook adviseert Nolens om in contact te blijven met patiënten: “Blijf afstemmen met de patiënt, dan kom je er achter wat patiënten wel kunnen. Bij beperkt ziekte-inzicht of cognitieve problemen is het ook goed om de omgeving erbij te betrekken.”

Motiverende gespreksvoering

Nolens is naast praktijkverpleegkundige ook trainer motiverende gespreksvoering. “Motiverende gespreksvoering helpt om de hulpvraag en motivatie van een patiënt duidelijk te krijgen. Bij motiverende gespreksvoering stel je open vragen en luister je reflectief. Zo kom je er achter wat belangrijk is voor de patiënt. Reflectief luisteren is een belangrijke techniek bij motiverende gespreksvoering.”

Tips en tools

Om samen beslissen te gebruiken, adviseert Van Haastert gebruik te maken van de website www.begineengoedgesprek.nl. Daar lees je wat je kan doen om beter en vaker samen te beslissen. “En om samen beslissen in de praktijk makkelijker te maken is een zakkaartje gemaakt. Daarop staan de vier stappen van gedeelde besluitvorming beschreven. Ook vind je voorbeeldvragen en voorbeeldzinnen die kunnen helpen in het gesprek met de patiënt.”

Jansen geeft de zorgverleners mee: “Sta open voor elke vraag, neem de tijd om te analyseren en vraag eventueel een collega om mee te kijken. En geniet van je vak.” De drie belangrijkste tips van Nolens luiden: “Als je adviseert, doe het dan met toestemming, leun achterover en gebruik reflectief luisteren in je gesprek met de patiënt.”