Op 27 november 2020 stuurden de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en Zorginstituut Nederland gezamenlijk het rapport ‘Samenwerken aan passende zorg’ aan toenmalig minister Van Ark van medische zorg. Ze noemden het een Actieplan voor behoud van het Nederlandse zorgstelsel. Boodschap: Er is urgentie. Als we er de komende jaren niet in slagen om ‘passende zorg’ leidend te maken in ons stelsel, zal dat stelsel straks onbetaalbaar blijken.

Passende zorg moet dus het Nederlandse zorgstelsel gaan redden. Dat roept de vraag op wat het precies is. In datzelfde rapport presenteren de twee organisaties de vier principes van passende zorg: ‘Passende zorg is waardegedreven; komt samen met en gezamenlijk rondom de patiënt tot stand; is de juiste zorg op de juiste plek en gaat primair niet over ziekte, maar over gezondheid.’

Vbhc

Die waardegedrevenheid vinden we terug in de term value based health care (vbhc), in 2006 gemunt door de Amerikaanse econoom Michael Porter. Vbhc is gericht op het maximaliseren van de waarde van zorg voor de patiënt. Belangrijke tweede doelstelling is het reduceren van de zorgkosten. Om vbhc mogelijk te maken, zo luidt de premisse, zal de zorg moeten transformeren aan de hand van zes elementen die onderling verband met elkaar houden:

1 Organiseer de zorg rondom helder gedefinieerde patiëntgroepen;
2 Meet de uitkomsten en de kosten voor iedere patiënt;
3 Zorg voor ketenfinanciering;
4 Organiseer de zorg in ketens (over de schotten heen);
5 Zorg dat best practices kunnen expanderen;
6 Zorg voor ondersteunende technologie.

Waarde als kern van de zorg

De overeenkomsten tussen de beide gedachtegoeden zijn groot, waarbij we mogen stellen dat de passende zorg-bedenkers hun waardebegrip rechtstreeks van Porters value based healthcare hebben overgenomen. Beide begrippen posteren via het begrip ‘waarde’ het economisch gedachtengoed in de kern van de zorg. “De zorg”, zo zeggen ze, “moet zich rekenschap geven van de kosten die ermee gemoeid zijn.” Vreemd is dat niet; in moderne economieën wereldwijd neemt de zorg minimaal 10 procent van het bruto nationaal product in beslag; in de VS is dat ondertussen meer dan 25 procent (in Nederland ongeveer 12 procent).

Drijvende kracht

Er zijn ook wel degelijk verschillen. Value based healthcare is bedacht door een Amerikaanse econoom die de zorg zuiver als een markt ziet en concurrentie als de drijvende kracht die ervoor moet zorgen dat kwalitatief hoogstaande, goed georganiseerde en door moderne technologie (data) ondersteunde zorgverleners de strijd om de patiënt gaan winnen.

Passende zorg is bedacht door twee Nederlandse overheidsorganisaties. Ook zij leggen de nadruk op de organisatie van de zorg en ook zij zien een belangrijke rol voor moderne technologie en data in de zorg van de toekomst. Maar wat de driving force moet zijn om tot die verbetering van patiëntwaarde te komen, is bij hen veel minder duidelijk. In het Nederlandse zorgstelsel wordt (geregisseerde) concurrentie sinds 2006 als een belangrijke kracht gezien om de zorg beter en efficiënter te maken. Maar sinds de Hoofdlijnenakkoorden – voor het eerst opgesteld in 2012 – speelt concurrentie als drijvende kracht nauwelijks meer een rol. En juist de laatste jaren wordt binnen het Nederlandse zorgstelsel meer en meer ingezet op (regionale) samenwerking. Passende zorg zal hoogstwaarschijnlijk langs die laatste route vorm moeten krijgen.