Ik schrijf deze tekst vlak na het champagnemoment op vrijdagavond 16 september, waar bekend werd gemaakt dat alle betrokken organisaties het IZA ondertekend hadden, behalve huisartsenvereniging LHV. In die zin is het een historisch akkoord. En het is menens; al was het maar vanwege die monitoringstructuur…

Integraal

Inhoudelijk ontstijgt het IZA de hoofdlijnenakkoorden waarin tot voor kort de budgetafspraken werden gemaakt. En het is – zoals de naam al zegt – integraal. Alle zorgsectoren – vooralsnog behalve de huisartsen dus – zullen aan deze agenda meewerken om in de jaren tot 2027 te proberen de groeiende zorgvraag binnen de in het IZA afgesproken financiële parameters optimaal te bedienen. Ook nieuw: de gemeenten tekenen mee, zodat de regionale samenwerking die gezocht wordt ook op hun bord ligt.

Meer voor minder

Dus ja, waardegedreven is het zeker; die budgetten liegen niet. En wat erin staat zal zorgaanbieders stimuleren om daadwerkelijk meer te gaan leveren voor minder. Geen absolute bezuinigingen, maar uitdagend lage groeiplafonds in een tijd waarin de zorgvraag onder de demografische druk zal blijven stijgen. En tal van inhoudelijke suggesties voor hoe zorgaanbieders dat huzarenstukje mogelijk moeten gaan maken. Ik noem er enkele: domeinoverstijgende regionale samenwerking; het mogelijk maken daarvan in nieuwe regelgeving; werk maken van preventie en de-medicalisering; eenduidige elektronische gegevensuitwisseling; voortgaande digitalisering; vermindering van administratieve lasten; verdere concentratie van complexe medische specialistische zorg; behoud van zorgmedewerkers; investeren in en versterking van de organisatie van de eerstelijnszorg; investeren in de thuiszorg en verbetering van het contracteerproces voor zorgverzekeraars. Plus enkele miljarden aan transformatiegeld om de boel op gang te krijgen.

Door de bodem

Het klinkt allemaal als een klok. Op papier. Maar die monitoringstructuur op drie niveaus is er natuurlijk niet voor niks. Want de vraag moet luiden: wordt het een ordinaire bezuinigingsoperatie – als de markt z’n gang mocht gaan was de groei waarschijnlijk minimaal twee keer zo hoog geweest – of gaan zorgaanbieders en zorgverzekeraars daadwerkelijk de transformatie naar passende zorg mogelijk maken waarop gehoopt wordt? In het laatste geval zal de samenleving min of meer naar behoren bediend worden. Maar in het eerste geval loopt ons zorgstelsel het risico door de bodem te zakken, met alle leed onder patiënten, cliënten, maar ook medewerkers vandien.

Structurele bekostiging

De recente geschiedenis biedt helaas weinig hoop dat het de tweede variant gaat worden. Zorgaanbieders hebben al tientallen jaren weinig oor voor pogingen van de overheid om de groei van de zorgkosten te dempen. Als er ergens transformatietrajecten worden aangegaan, is dat vooral door instellingen die het water aan de lippen staat en dus geen keus hebben. Domein-overschrijdende samenwerking wordt overal in mooie proefprojecten beleden, maar structurele bekostiging ervan is nog altijd ‘een dingetje’. De beloofde verbeteringen in de organisatie van de eerstelijn moeten eerst nog maar eens door de huisartsen worden gezien als een verbetering. Vermindering van administratieve lasten staat al jaren hoog op de ministeriële agenda, maar tot tastbare resultaten is het nog nooit gekomen. En zorgbreed werkende, eenduidige elektronische gegevensuitwisseling wordt ook al bijna vijftien jaar lang beloofd.

Loopgravenoorlog

Ondertussen lijkt er in de ongoing loopgravenoorlog tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars wat beweging te zitten en is het vertrouwen in het ministerie van VWS – de grote trekker van deze agenda – er onder Ernst Kuipers wel wat, maar ook niet veel groter op geworden.

Wordt het dan helemaal niks? Dat is te cynisch. Alleen zal ook ‘Passende zorg’ het schip – net als al z’n voorgangers – hoogstwaarschijnlijk niet beslissend keren. Straks in 2027 zijn er vast goede stappen in de uitgezette richting gemaakt – en wie weet, enkele doorbraken (elektronische gegevensuitwisseling?) geforceerd. Maar de kosten zullen nog altijd onderwerp van verhit debat zijn en de administratieve lasten ook. Mocht het daarbij blijven, dan moeten we gewoon heel erg blij zijn.