Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties0

Jan Kremer: ‘Passende zorg gaat ook over maatschappelijke opgaven’

Bart Kiers schrijft zowel over cure als care. Zijn aandachtsvelden zijn de ziekenhuizen, medisch specialisten, wijkverpleging en ouderenzorg.
Speciaal gezant passende zorg Jan Kremer gaat medio 2022 een kader passende zorg opstellen. In de podcast Voorzorg vertelt hij waarom passende zorg gaat over gezondheidsverschillen, klimaatgassen en andere maatschappelijke opgaven. ‘Passende zorg moet zorgverleners energie en passie voor hun werk geven.’
Voorzorg 48 Jan Kremer

Het nieuwe kabinet, de NZa en het Zorginstituut, allemaal omhelzen ze het concept ‘passende zorg’. Het Zorginstituut heeft Jan Kremer aangesteld als speciaal gezant passende zorg. Kremer is gynaecoloog, hoogleraar patiëntgerichte innovatie in het Radboudumc en lid van de Raad voor de Volksgezondheid en Samenleving. Kremer praat met alle relevante stakeholders om medio 2022 een kader passende zorg op te stellen. ‘Dat moet het schip van de passende zorg van wal krijgen’, zegt hij in de podcast Voorzorg.

Definitie passende zorg

Wat is passende zorg eigenlijk? In de tijd dat Kremer afgestudeerd was, bepaalde de arts wat passende zorg was. Daarna kwam er een beweging op gang om het perspectief van patiënten mee te nemen. In dit tijdsgewricht ziet Kremer een nieuwe dimensie van passende zorg: de maatschappelijke opgaven, zoals gezondheidsverschillen, betaalbaarheid van zorg, het arbeidstekort en duurzaamheid. ‘Passende zorg gaat ook over hoe wij samen leven. De zorg stoot meer klimaatgassen uit dan de luchtvaart. Het personeelstekort is straks een hardere muur dan geldtekort. Geld kun je lenen, maar jonge mensen zijn op.’

Professionele autonomie

Medisch specialisten zijn bang dat passende zorg betekent dat ze hun professionele autonomie kwijtraken. Is die vrees terecht? ‘Dat begrijp ik heel goed. Artsen zijn opgeleid om patiënten beter te maken. Dan wil je niet dat buitenstaanders zonder verstand van zaken gaan bepalen wat jij wel of niet moet doen. De praktijk en context van het contact tussen artsen en patiënten is heel waardevol. Maar de zorg is geen eiland. De samenleving vindt ook wat van hoe wij als artsen zorg verlenen. Specialisten doen er goed aan om daar bij hun definitie van professionaliteit rekening mee te houden. Als ze blijven hangen in een smalle opvatting, gaat de overheid ingrijpen.’

Bezuinigingsoperatie

Is passende zorg een bezuinigingsoperatie? ‘Passende zorg zal zeker geld opleveren. Dat is ook goed, want betaalbaarheid is een maatschappelijke waarde. Wel is het altijd lastig om daar een bedrag aan te hangen. Maar passende zorg draait om veel meer dan betaalbaarheid. Het gaat ook om minder gezondheidsverschillen, meer werkplezier voor zorgprofessionals en een gezonde samenleving. Je moet passende zorg zien als een zorgtransitie zoals de energietransitie. Het leeft. Het lukt alleen als iedereen meedoet. Ik krijg ook signalen van zorgverzekeraars dat ze dit concept betekenisvol vinden.’

Zorgverzekeraars en passende zorg

Wat is de rol van zorgverzekeraars? ‘Zorgverzekeraars hebben een heel belangrijke rol bij de zorginkoop. Ze moeten zorg inkopen die past bij de beweging naar passende zorg. Dat is passende zorginkoop. De oude zorg, die streeft naar omzetmaximalisatie, moeten ze niet meer inkopen. Die draagt niet bij aan betere gezondheid en meerwaarde voor de samenleving.’

Toch kopen zorgverzekeraars niet passende zorg in en betalen ze zelfs niet-verzekerde zorg uit. Waarom gebeurt dat? ‘Het onderscheid tussen passend en niet-passend is in de praktijk niet zwart-wit. Zorgverzekeraars kunnen zich het beste richten op passende zorginkoop. Dat wil zeggen daar inkopen waar ze met de juiste beweging bezig zijn.’

Bernhoven en passende zorg

Bernhoven en Rivas doen dat, maar komen daardoor in financiële problemen. ‘Bernhoven en Rivas zijn heel goede voorbeelden, die inmiddels ook internationale erkenning krijgen. Het zijn lerende praktijken, op zoek naar passende zorg. Ze trekken nauw op met de lokale huisartsen. Ze zetten in op gezonde burgers en minder kosten. Maar het zijn allebei kleine ziekenhuizen en die hebben allemaal moeite om de coronacrisis financieel goed door te komen. Ze zijn als koplopers ook te geïsoleerd. Wil passende zorg slagen, dan moet je ook de bekostiging en het toezicht aanpassen.’

Bureaucratie en passende zorg

Zorgverleners vrezen dat passende zorg zal leiden tot extra bureaucratie. Is die angst terecht? ‘Ja, dat is terecht en dat zou de doodsteek zijn voor passende zorg. Wil passende zorg slagen, dan moeten de 1 miljoen zorgprofessionals met hart en ziel meedoen. Zorgverleners moeten voelen dat dit de beweging is die ze willen steunen. Ze moeten beseffen dat passende zorg gaat over belangrijke maatschappelijke opgaven. Ze kunnen aan de slag volgens de principes van ‘samen beslissen’, effectieve zorg, op de juiste plek, die zich richt op het gezond houden van mensen.’

‘Het kompas van alle partijen in de zorg moet dezelfde kant op wijzen. De zorginkoop is nu een post-moderne loopgravenoorlog. Als ik het echt plat sla, gaat het tussen ruziënde zorgaanbieders die streven naar omzetmaximalisatie, en zorgverzekeraars die dat niet willen. We moeten elkaars rollen en perspectieven respecteren, mits we maar beseffen dat we er samen chocola van moeten maken. De problemen in de zorg zijn te groot om alleen op te lossen. Dat kunnen we alleen samen doen.’

‘De inzet op passende zorg kan ook niet vrijblijvend zijn. Niet meedoen is wat mij betreft geen optie. Het beste zou zijn als peers de spelbrekers aanspreken. De NZa moet ingrijpen als partijen het spel van de zorginkoop niet volgens de regels van passende zorg spelen. Het Zorginstituut moet desnoods doorzettingsmacht inzetten. Daar moeten ze niet mee beginnen, want dan verlamt iedereen. Maar er moet wel een stok achter de deur zijn.’

Passende bekostiging

Moet er niet eerst een passende bekostiging zijn, voordat er sprake kan zijn van passende zorg? ‘Essentieel is dat de NZa met een passende bekostiging komt. Als hoofd van het IVF-team in het Radboudumc merkte ik dat IVF-behandelingen meer opleveren dan een goed gesprek. Het is niet zo dat we als dokters willen overbehandelen, maar de financiële prikkels staan gewoon niet goed.’

Speciaal gezant passende zorg

Wat ga je als speciaal gezant passende zorg de komende maanden doen? ‘In de eerste plaats ga ik de beslissers strategisch adviseren hoe ze passende zorg van wal kunnen krijgen. Daarnaast wil ik verbinding leggen tussen de wereld van de NZa en Zorginstituut met zorgverleners en patiënten. Medio 2022 moet er een kader passende zorg zijn.’

Kader passende zorg

Wat staat erin dat kader? ‘Dat is een soort handvest voor passende zorg. We gaan formuleren wat de maatschappelijke opgaven zijn voor passende zorg. Wat de randvoorwaarden zijn voor passende zorg. En volgens welke principes we passende zorg leveren. Passende zorg is helemaal niet zo moeilijk.’

Ernst Kuipers en passende zorg

Wat verwacht je van minister Ernst Kuipers? ‘Kuipers is een krachtige bestuurder die goed luistert en daadkrachtig is. Dat is een uniek combinatie. Hij heeft zijn handtekening gezet onder het coalitieakkoord, waarin passende zorg een centrale rol speelt. Ik verwacht dat hij politiek normerend de maatschappelijke opgaven formuleert. De uitvoering kan hij overlaten aan de NZa, Zorginstituut, zorgaanbieders, zorgverleners en patiënten.’

Zinnige zorg

Zinnige zorg, de voorganger van passende zorg, heeft vrijwel niets opgeleverd, concludeerde de Rekenkamer in 2019. Waarom zou het nu wel lukken? ‘Je kunt passende zorg niet alleen afrekenen op één cijfer, zoals 5 procent minder zorguitgaven. De resultaten moet je vangen in ‘harde’ cijfers in combinatie met ‘softe’ verhalen. We zullen moeten vastleggen wat de doelen zijn als het gaat om maatschappelijke doelen, zoals het verminderen van de gezondheidsverschillen, het verminderen van klimaatgassen, het gezonder maken van mensen en het terugdringen van het personeelstekort.’

Wanneer ben je tevreden over drie jaar? ‘Als zorgverleners door passende zorg weer vol energie en passie werken. Dat ze beseffen dat ze in de zorg betekenisvol werk doen met grote maatschappelijke impact.’

Luister ook de podcast met Sjaak Wijma (Zorginstituut) over passende zorg: ‘We moeten niet-passende zorgcapaciteit afbouwen’

Meer afleveringen van onze podcast luistert u in uw favoriete podcast-app, zoals Spotify en Apple podcast.

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.