Artikel bewaren

U heeft een account nodig om artikelen in uw profiel op te slaan

Login of Maak een account aan
Reacties3

‘Kabinetsformatie mist veroudering als disruptieve kracht’

Bart Kiers schrijft zowel over cure als care. Zijn aandachtsvelden zijn de ziekenhuizen, medisch specialisten, wijkverpleging en ouderenzorg.
Veroudering vormt de grootste disruptieve kracht voor de Nederlandse samenleving. Maar bij de kabinetsformatie lijkt het thema niet hoog op de agenda te staan. ‘Verbazingwekkend dat de urgentie nog niet gevoeld wordt’, zegt Philip Idenburg van BeBright en ‘Ouder Worden 2040’.
houdbaarheid ouderenzorg
Foto: AdobeStock

Klimaat, wonen, arbeidsmarkt, pensioenen prijken hoog op de agenda in de kabinetsformatie. De problematiek van de ouder wordende samenleving lijkt echter minder prominent aanwezig. Die indruk ontstaat na wat er doorsijpelt over de gesprekken in de media. ‘Verbazingwekkend dat er zo weinig over gesproken wordt. De verouderende samenleving is de grootste disruptieve trend voor de Nederlandse samenleving. Maar de urgentie om daar nu wat aan te doen, lijkt nog te ontbreken’, zegt Philip Idenburg van BeBright en mede-initiatiefnemer van de landelijke beweging ‘Ouder Worden 2040’.

Veroudering

De veroudering raakt niet alleen de gezondheidszorg, maar ook allerlei andere delen van de samenleving. De gevolgen laten zich voelen op de woningmarkt, arbeidsmarkt, opleidingen, pensioenen en maatschappelijke participatie. ‘De problematiek van de ouder wordende samenleving is zo complex dat de oplossing niet van één partij kan komen’, stelt Idenburg. ‘Het kabinet, de zorgverzekeraars, de zorgaanbieders, ze kunnen het niet alleen. En zeker niet zonder betrokkenheid van de samenleving om soms moeilijke beslissingen te nemen.’

Maatschappelijke dialoog

Idenburg vindt dat er daarom een maatschappelijke dialoog moet komen over hoe we aankijken tegen wonen en oud worden. Hoe denken we over zorg in de laatste levensfase? Hoe willen we de zorg en ondersteuning organiseren? Welke rol gaat digitalisering spelen? Hoe gaan we het allemaal betalen? Hoeveel solidariteit willen we in het zorgstelsel? ‘Er is behoefte aan een overkoepelende langetermijnvisie op ouder worden, die breed maatschappelijk draagvlak heeft.’

Ouder Worden 2040

‘Ouder worden 2040’ wil in die leemte voorzien. Het is een landelijke beweging die een breed gedragen visie op de toekomst van ouder worden wil formuleren. Zorgaanbieders, zorgverzekeraars, banken, burgers, experts uit de praktijk zijn betrokken. Research van belangrijke advies-gremia voor de overheid, zoals het SCP, RIVM, Nivel en de RVS, vormen de basis. De adviesorganisaties werken ook mee aan ‘Ouder Worden 2040’. Het ministerie van VWS ondersteunt het programma met een subsidie. Ook andere ministeries doen mee. Brancheorganisaties uit de zorg en andere sectoren praten mee. Een burgerraad, een maatschappelijke expertgroep en een veldraad spelen een rol in de maatschappelijke dialoog die ‘Ouder worden 2040’ wil stimuleren. BeBright is de ‘aanjager’ voor het hele proces en faciliteert het programma.

Babyboomers

De maatschappelijke dialoog is nodig om burgers voor te bereiden op wat er komen gaat, benadrukt Idenburg: ‘De babyboomers zijn gewend aan het idee dat de verzorgingsstaat de oude dag regelt. Maar daarvoor ontbreken de mensen en het geld. Ouderen zullen meer voor zichzelf moeten zorgen. Ze zullen meer moeten doen om zelf gezond te blijven. De maatschappelijke dialoog en het innovatieprogramma moeten ze daarvoor de tools geven.’

Doodlopende weg

De gezondheidszorg kan niet doorgaan op de huidige manier. Dat is een doodlopende weg, waarschuwde de WRR onlangs. Door de vergrijzing zullen steeds meer ouderen verzorgd moeten worden door een steeds kleinere beroepsbevolking. Doorgaan op de huidige weg betekent dat in 2040 een op de vier mensen in de zorg moet werken. Bovendien neemt het potentieel aan mantelzorgers alleen maar af, terwijl er steeds meer op hun schouders zal komen. ‘Alle ingrediënten voor de perfecte storm zijn er. Er moeten echt fundamentele keuzes worden gemaakt. Het vervangingsvraagstuk van zorgpersoneel is nu al zeer urgent.’

Ouderen wonen meer thuis

Bij het vinden van nieuwe oplossingen is het de kunst om het huidige denken in de zorg los te laten. ‘Dan ga je door op de huidige weg. Dan concludeer je bijvoorbeeld dat er ruim 100.000 verpleeghuisplekken bij gebouwd moeten worden. Maar wat heb je daar aan als er geen personeel voor te vinden is? De toegankelijkheid van verpleeghuiszorg is nu al een probleem. Alleen de meeste kwetsbare ouderen worden nog opgenomen. Daardoor leven er dus steeds meer ouderen met complexe problematiek thuis.’

2,1 miljard euro

Meer investeren in de wijkverpleging ligt dan ook voor de hand. Idenburg is kritisch over de 2,1 miljard euro die Rutte III heeft gestopt in de verpleeghuiszorg. ‘Ik zeg niet dat die 2,1 miljard euro niet nodig waren, want er waren schrijdende situaties. Maar dit heeft vernieuwers in de ouderenzorg wel in de wielen gereden. Het geld moest voor 85 procent naar personeel, terwijl dat er niet is. Meer personeel is niet de oplossing.’

Digitalisering

Wat is dan wel de oplossing? ‘Ouder worden 2040’ formuleert de komende maanden op basis van drie toekomstscenario’s een ‘transformatieagenda’. Duidelijk is al wel dat de digitalisering van zorg een belangrijk element zal vormen. Technologische vernieuwingen zullen een rol spelen in preventie, bij consultatie, bij diagnose, bij behandeling en bij monitoring. ‘Er is geen alternatief voor digitalisering. Oplossingen kunnen ook niet alleen van de zorg komen. Alle domeinen leveren een stuk van de puzzel.’

Blokkades en eigenbelang

De krachten die verandering tegenhouden zijn sterk. Bestaande wetten, regels, protocollen en bekostigingssystemen belemmeren vernieuwing. Ook eigenbelangen van partijen, die samenhangen met hun positie binnen de zorginfrastructuur, vormen blokkades. ‘Dat is geen oordeel. Zo werkt het huidige systeem nu eenmaal. Belangen en angst voor verandering mogen er ook zijn. Maar het kan niet zo zijn dat partijen daardoor vanuit schuttersputjes elkaar bestoken om hun eigenbelang voorop te stellen. Organisaties die meedoen met “Ouderen Worden 2040” laten zien wat zijzelf kunnen bijdragen aan verandering, niet alleen wat anderen moeten doen.’

Uiteindelijk moet er een collectieve transformatieagenda komen, waarin prioriteiten zijn vastgesteld. ‘We gaan niet eindeloos polderen met elkaar. We trekken samen op om een doorbraak te realiseren. We willen vernieuwing versnellen en reeds bewezen oplossingen opschalen.’

Zorgvisie Congres Ouderenzorg op de juiste plek

Zorgvisie organiseert op 30 november het congres Ouderenzorg op de juiste plek over de grote uitdagingen voor een houdbare ouderenzorg. Sprekers zijn onder meer verpleegkundige en student Teun Toebes, hoogleraar Tineke Abma, hoogleraar Patrick Jeurissen, bestuurder Marcel van Woensel (zorgorganisatie Van Neynsel), bestuurder Kina Koster (Cicero Zorggroep), Jantine Wildschut (Lelie zorggroep) en Gea Sijpkes (Humanitas Deventer).

3 REACTIES

  1. Lees alle reacties
  2. De “perfect storm” is m.i. door het geneeskundig apparaat zelf in onbeheersbaarheid gebracht. Er ontwikkelt zich een groot probleem sinds we de Gezondheidsleer en haar preventiekracht uit de leerboeken van alle (para)medische opleidingen zijn gaan weglaten. De grootste preventiekennis lag namelijk in het gezond lichamelijk opvoeden door ouders en onderwijs van het kind. Het verdwijnen van de Huishoudschool en het marginaliseren van het belang van de klassieke gymnastiek, die de houding en de functionaliteit van het steun- en bewegingsapparaat op orde proberen te brengen, komt de maatschappij duur te staan. Toen was gymnastiek nog om de negatieve effecten van het zitten op school te compenseren. Nu is onze jeugd Kampioen Zitten in Europa en zijn de gevolgen op hun gezondheid niet meer te overzien. Hun mentale weerbaarheid is namelijk ook afhankelijk van een goed gebouwd en goed functionerend lichaam. Zelfs de sportwereld staat nu op de kop en zijn er kamervragen over de beroerde motorische ontwikkeling van de jongste jeugd in de schaatswereld ( J. Orie) . Het hoort eigenlijk nog goed bekend te zijn, dat een verkeerde houding tot grote problemen leidt. “Zit recht, sta recht, want anders krijg je rugklachten” was de boodschap uit de Hygieneleer in vrijwel alle huiskamers en klaslokalen. Nu laat het RIVM (VTV) exponentieel hoge stijgcijfers zien naar 2040 voor artrose en rugklachten, geheel losgezongen van de gewone demografische opbouw, die de bekende vergrijzing laat zien. Geen enkele duiding. Door telkens meer geld te blijven pompen in de door ons overgenomen oplossingsgerichte geneeskunde, die wacht tot de behandelbare diagnose er is, zal de zorgtanker de ijsberg niet meer kunnen ontwijken.
    De kracht van de Gezondheidsleer op het gebied van houding en bewegen zal via het onderwijs en de common sense weer opgebouwd moeten worden om de storm af te gaan leiden. Dat gaat de schatkist pas over decennia merken. Het geneeskundig apparaat en de wetenschap zijn zelf aan zet om de overheid een beetje in de luwte te houden door een andere route aan te geven. Als wervelkolomchirurg/ scoliosearts raakte ik al 15 jaar geleden onthutst over de toename van rugproblemen, tot ernstig aan toe, bij kinderen, die verontruste ouders en therapeuten brachten. De jeugd is zelf kwetsbaar geworden.

  3. Beste Philip, “spijker op zijn kop”. en terecht stel je dat het gebrek aan investering in de zorg thuis het grootste knelpunt is. Momenteel zien we de verschraling in de zorg thuis ontstaan doordat er niet op geïnvesteerd wordt maar juist op beknibbeld wordt. Tarieven wijkverpleging bewegen niet mee met de kosten, zorgplafonds worden steeds lager gelegd en ontwikkelingen in bijvoorbeeld combinaties van zorg, welzijn en ict/e-health (telecare) zijn nagenoeg afwezig. Gemeentes zijn aanspraken op WMO-zorg aan het verkleinen.
    Dus waar straks het merendeel van de kwetsbaren (niet alleen ouderen) hun begeleiding, ondersteuning en zorg moeten krijgen bij beginnende en oplopende kwetsbaarheid in de eigen woon- en leefomgeving, zien ze nu zowel in de fysieke als sociale zin een woestijnlandschap opduiken. Tijd dat er daadwerkelijk regie wordt opgepakt en daadwerkelijk wordt geïnvesteerd in de zorg thuis.

Geef uw reactie

Om te kunnen reageren moet u ingelogd zijn. Heeft u nog geen account, maak dan hieronder een account aan. Lees ook de spelregels.