Er was een tijd, niet eens zo lang geleden, waarin het vrijgevestigd medisch specialisme werd omgeven door een waas van prestige, autonomie en vooral: een aantrekkelijke beloning. Men sprak met ontzag over de specialist “in vrije vestiging” – een witte jas, maar met de flair van een ondernemer. Binnen de muren van het ziekenhuis, doch vrij van loonslavenketenen. Men had eigen zeggenschap, eigen inkomsten, en soms zelfs eigen parkeerplaatsen. Het leek het summum van professionele vrijheid: een vak uitoefenen en tegelijkertijd als kapitein op je eigen financiële schip varen.

Maar tijden veranderen. Inflatie is terug van weggeweest, als een reumatische kwaal uit een ver verleden. Kosten stijgen, de complexiteit van zorgregelingen groeit, en de administratieve last ontwikkelt zich sneller dan enig pathogeen ooit voor elkaar kreeg. In dit landschap van krimpende marges en uitdijende verantwoording schuift een verrassende speler naar voren: de CAO AMS.

De Arbeidsvoorwaardenregeling Medisch Specialisten, kortweg AMS, ooit gezien als de beschermde werkvorm voor hen die het ondernemerschap te spannend vonden, lijkt plotsklaps een oase van stabiliteit en inflatiecorrectie. Terwijl de omzet van de vrijgevestigde medisch specialist in MSB-verband al jaren nagenoeg stilstaat (zie bovenstaande grafiek), heeft de AMS zich langzaam maar gestaag aangepast aan de economische werkelijkheid. Elk cao-akkoord fungeert als een jaarlijkse injectie tegen koopkrachtverlies, een vaccin tegen financiële stagnatie.

Een vrijgevestigd specialist mag dan theoretisch profiteren van meer omzet, maar in de praktijk blijkt het anders. De omzetgroei is stelselmatig achtergebleven bij de inflatie. Met een jaarlijkse groei van rond de 0,5% tot 0,7% in de afgelopen 10 jaar (en dat is nog aan de optimistische kant), loopt deze specialist langzaam achteruit in koopkracht. De CAO AMS daarentegen heeft correcties toegepast die, hoewel ook niet altijd royaal, wel in lijn zijn met of boven het inflatiepercentage lagen. De AMS-specialist ziet zijn salaris stijgen, de vrijgevestigde voelt het verschrompelen van zijn marge als de incassobedragen stijgen en de verzekeraar met gesloten hand onderhandelt.

**Voordelen CAO AMS:**

* **Inflatiecorrectie:** Automatische aanpassing van het loon aan de economische realiteit.
* **Ziekte en verlof:** Volledig doorbetaald. Geen zorgen over waarneming of omzetverlies.
* **Pensioenregeling:** Betere opbouw, collectief geregeld.
* **Minder administratief gedoe:** Geen facturering, geen onderhandelingen met de zorgverzekeraar, geen fiscale frictie.
* **Psychosociaal comfort:** Minder eenzaamheid in het systeem; meer teamgevoel.

**Nadelen CAO AMS:**

* **Beperkte autonomie:** Je bent werknemer. Beslissingen worden voor je genomen.
* **Minder piekverdienpotentieel:** In een uitzonderlijk goed jaar zal een vrijgevestigde meer verdienen. In theorie.
* **Afhankelijk van ziekenhuisbeleid:** Transfers, teamindelingen, roosters – allemaal onder het juk van de organisatie.

**Voordelen vrijgevestigd:**

* **Zeggenschap over eigen agenda:** Tot op zekere hoogte.
* **Ondernemerschap:** Voor sommigen een zegen, voor anderen een vloek.
* **Historisch aanzien:** Hoewel tanende, hangt er nog een zweem van de oude glorie.

**Nadelen vrijgevestigd:**

* **Inkomensonzekerheid:** Groei stagneert, risico’s nemen toe.
* **Verzekeraarsdruk:** Jaar op jaar vechten voor tarieven.
* **Personeels- en organisatiezorgen:** Steeds meer lijken MSB’s op kleine bureaucratische bedrijven.
* **Werkdruk zonder vangnet:** Geen werk, geen geld. Wel werk, nog steeds zorgen.

**Waar staan we nu?**

De vrijheid van de vrijgevestigde specialist lijkt tegenwoordig op een gouden kooi waarin de sleutel langzaam begint te corroderen. Autonomie verwordt tot vergaderverplichting, ondernemerschap tot een belastende bijbaan, en de glorieuze winst tot een luttele opslag op een uitgedroogde begroting.

Ondertussen neemt de aantrekkingskracht van de AMS-vorm toe. Zeker voor jongere specialisten, die niet zijn opgegroeid in het tijdperk van dikke declaraties en ruime marges, biedt het een betrouwbare, overzichtelijke loopbaan. Geen discussies over overheadverdeling, geen bestuurlijke arena’s, geen boze brieven van zorgverzekeraars.

**Conclusie:**

Is het dan al aantrekkelijker om onder de CAO AMS te vallen dan om vrijgevestigd te zijn? In veel opzichten wel. Zeker wanneer men de randvoorwaarden in ogenschouw neemt: werk-privébalans, pensioenopbouw, voorspelbaarheid van inkomen. De AMS-specialist ademt rust en stabiliteit, de vrijgevestigde specialist hoest zich door spreadsheets vol onzekerheid.

Kortom, het gras is misschien niet groener aan de overkant, maar het wordt in elk geval wél gesproeid. En op termijn, zo lijkt het, zal de vrijgevestigde specialist zich moeten afvragen of hij niet beter zijn autonomie verkoopt voor een CAO met inflatiegarantie – een keuze tussen vrijheid en veiligheid in een zorglandschap dat van beide steeds minder overhoudt.

Ik ben in 1985 begonnen met mijn studie Geneeskunde. Vanaf dat moment speelde de discussie over een verplicht loondienstverband al. Ben uiteindelijk in 2005 vrijgevestigd specialist geworden. Niet om het extra geld (in die tijd substantieel) maar vooral om het gevoel te hebben “eigen baas” te zijn. In de praktijk kwam daar weinig van terecht: vrijgevestigde specialisten hebben een sterkere band met “hun” ziekenhuis dan specialisten in loondienstverband. En dus waren werkweken van 80 uur doodnormaal (heb tot 2 jaar geleden een solopraktijk gehad). In de huidige tijd zijn de “oneerlijkheden” tussen specialismen door Logex gladgestreken en voelt participatie binnen een MSB soms als een loondienstverband (minus het riante pensioen). Desondanks hecht ik sterk aan mijn autonomie en moet er niet aan denken dat een HBO’er (of minder) mij gaat vertellen hoe ik mijn vak moet uitoefenen. Vrijgevestigd is niet het probleem, alle neuzen in dezelfde richting krijgen is dat wel. En laten we niet inzetten op ziekenhuizen als “preventiecentra” wij zijn er om de zieken te behandelen, niet om te zeggen hoe je leven moet veranderen om ziekte te voorkomen. Dat kan je op internet vinden, maar de meeste van onze patienten laten zich daar weinig aan gelegen liggen.

Michiel van Rijn
Arts-microbioloog
Ikazia ziekenhuis Rotterdam

Beste Arno de Vries, ik heb Uw interessante artikel gelezen en inmiddels ook het gehele rapport.
Ik kan het in grote lijnen onderschrijven. Ik heb enkele aanvullende opmerkingen. Dat betreft wegr de dynamiek in de zorg op de werkvloer. De zorg is niet conservatief en behoudend. Het zou nog beter en sterker kunnen als het beleid niet was gebaseerd op “control en beheer”, maar op “vertrouwen”. En een tweede opmerking betreft het beeld dat – met name de vrijgevestigde medisch specialisten – nog steeds op stuks-basis worden gehonoreerd. [ Dus 10 % meer heupen implanteren is 10 % meer inkomen. ] Dat is allang niet meer zo.
Ik verwijs naar mijn publicatie “De Integratie van de ( vrijgevestigde) medisch specialist in de de ziekenhuisorganisatie.) ( Tweede herziene druk; SWP-Uitgever Amsterdam, 2025) Guus van Montfort.

Hoeveel rapporten moeten er nog komen dat dit een onzinnig idee is en alleen maar voor problemen gaat zorgen?

Rapport Deloitte: 0 euro opbrengst en kosten tussen de 2.75 en 3.5 miljard euro. Advies wetenschappelijke raad voor regeringsbeleid: opbrengsten zeer ongewis en moet niet het politieke debat domineren. Rapport AKD: realiseren van een bezuiniging vinden wij ongewis. Rapport Gupta: consequenties van maatregel is groot terwijl verwachte effect niet groot is.
Advies Landsadvocaat: juridisch in strijd met het EVRM; recht op vrije vestiging en recht op vrij persoon/ diensten verkeer