Het is eigenlijk een nogal kromme gedachte: je wilt een gezonde samenleving… en tuigt een systeem op dat is gebaseerd op ziekte. Toch is het huidige zorgstelsel wel zo ingericht, zegt Roobeek. ‘De Nederlandse zorg is bovendien georganiseerd in allerlei silo’s, zoals de academische zorg of de eerste lijn, met daarbinnen weer silo’s en veel hiërarchie. Dat maakt samenwerken extra lastig. Terwijl juist met een andere wijze van organiseren en meer onderlinge netwerksamenwerking de meeste winst te behalen is.’

Het roer om

Het is de hoogste tijd om het roer radicaal om te gooien, vindt de hoogleraar Strategie en Transformatiemanagement. ‘Door de covid-pandemie hebben we nu te maken met een stuwmeer van niet-uitgevoerde zorg. Maar nog meer mensen aannemen om die achterstand weg te werken, is geen oplossing: dan lopen de kosten voor zorg alleen maar verder op. Doen we niets, dan werkt uiteindelijk één op de drie mensen in de zorg en stijgen de kosten de pan uit, zoals de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid heeft becijferd. Wat we werkelijk nodig hebben, is om de silo’s te ontstijgen en vanuit een overkoepelend ecosysteem samen te werken aan een gezonde samenleving.’

Minder is meer

Een belangrijke pijler daarin is preventie. Roobeek: ‘Dagdagelijkse activiteiten als bewegen, gezonde voeding, stoppen met roken en een gezond woon- en werkklimaat kunnen de zorg goedkoper maken omdat ze dure operaties, zware behandeltrajecten of chronische zorg kunnen voorkomen of terugdringen. Maar daarvoor moeten mensen anders gaan denken over wat gezond is. En dat is bijvoorbeeld niet veel en ongezond eten, maar juist less is more. Minder suiker, vet en zout levert een gezonder eetpatroon op en draagt bij aan preventie. Gezond leven is weten wat je wel en juist niet eet en drinkt, maar ook hoe je verantwoord beweegt, definitief stopt met roken en je jouw woning gezond maakt.’

Arrangement

Dat vraagt een andere kijk op gezondheid. Annemieke Roobeek: ‘Nu maken we gebruik van ‘end-of-pipe oplossingen’ van het ziekenhuis, terwijl we dat we bij klimaat- of energieproblemen weten dat dat niet de oplossing is. Niet het ziekenhuis moet in de lead zijn, maar een regionaal netwerk van zorg en preventie waarin ‘webbers’ connecties leggen tussen verschillende domeinen als bijvoorbeeld zorg, sport, huisvesting en armoede. Daarbinnen kunnen medewerkers elkaar leren kennen, bijvoorbeeld door ministages bij elkaar te lopen. In de energietransitie bieden we integrale, wijkgerichte arrangementen en konden zo grote stappen maken. Die strategie hebben we ook nodig voor de gezondheidstransitie.’

tekst: Naomi van Esschoten