IGZ

Een e-mail van de Inspectie voor de Gezondheidszorg van 24 april 2015 stond centraal tijdens een rechtszaak over overtijdbehandeling met pillen. In die mail legt de Inspectie voor de Gezondheidszorg aan de fabrikant van abortusmedicatie uit dat huisartsen die vrouwen een overtijdbehandeling geven, strafbaar zijn. En niet alleen zij: apothekers en leveranciers van abortusmedicatie zouden wellicht ook strafbaar zijn.

Rechtsonzekerheid

Tijdens de rechtszaak eisten Women on Waves, het Clara Wichman Instituut en acht huis- en abortusartsen van de Staat der Nederlanden dat de IGZ haar uitspraken rectificeert. Door de mail van twee jaar geleden, is namelijk grote rechtsonzekerheid ontstaan. Huisartsen durven geen overtijdbehandelingen te geven en zij die dat wel doen, hangt strafrechtelijke vervolging boven het hoofd.

Overtijdbehandeling

Volgens advocaten Mieke de Die en Caren Velink die de eisers bij staan, is het voor huisartsen namelijk helemaal niet strafbaar om een overtijdbehandeling te geven. In de zogeheten overtijdperiode die duurt tot en met 44 dagen na de conceptie, is er namelijk nog geen sprake van een ‘intacte’ zwangerschap. Er is immers nog geen hartactie vast te stellen. Vanaf de 45^ste dag is hartactie mogelijk waarneembaar en dan is er wel sprake van een ‘intacte zwangerschap’. In de overtijdperiode gaat het om een ‘kans op zwangerschap’. Er is dus geen zwangerschap die kan worden afgebroken. ‘Overtijdbehandeling is niet strafbaar want er is in deze periode geen bewijs te leveren voor zwangerschapsafbreking.’

Zwangerschapsafbreking

Daar is de Staat het niet mee eens, zo stellen advocaten Karlijn Teuben en Margriet Verduijn van Pels Rijcken. Volgens hen is er al eerder dan de genoemde 44 dagen sprake van een zwangerschap. ‘Vanaf 24 dagen kan je al testen of je zwanger bent, dan geldt al een vermoeden van zwangerschap en dan is afbreken strafbaar. Opeenvolgende kabinetten hebben zich consequent op het standpunt gesteld dat iedere afbreking van een zwangerschap strafbaar is, of dat nu is via een abortus of via een overtijdbehandeling, tenzij deze wordt uitgevoerd in een ziekenhuis of kliniek met een vergunning.’

Abortusklinieken

In Nederland zijn vijftien abortusklinieken in bezit van een vergunning waar vrouwen terecht kunnen voor een abortus of overtijdbehandeling. Zij kunnen ook naar een ziekenhuis, in dat geval moet er een medische noodzaak zijn. Nederlandse vrouwen krijgen een abortus of overtijdbehandeling vergoed, vrouwen in afwachting van een verblijfsstatus ook. Zij worden behandeld door de huisarts van het COA. Alleen vrouwen die illegaal in ons land zijn, moeten de kosten zelf voldoen. Women on waves wil voor deze kwetsbare vrouwen opkomen en ook voor vrouwen die de weg naar de abortuskliniek niet kunnen vinden of daarvoor een te hoge drempel ervaren. Volgens Rebecca Gomperts kan zelfs de status van de overtijdbehandeling op de nieuwe abortusboot in gevaar komen als deze strafbaar zou blijken te zijn. Dat leek niet te kloppen: later in de rechtszaak legde een deskundige toehoorder aan de rechter uit dat de vergunning van Women on waves ook voor overtijdbehandelingen op de nieuwe abortusboot geldig is. 

‘Politieke kwestie’

Advocaten Teuben en Verduijn betoogden dat het vraagstuk abortus een gevoelige,  maatschappelijke en politieke kwestie is en dat een oordeel hierover thuishoort in de Tweede en Eerste Kamer. Eventuele wetswijzigingen dienen daar aan de orde te komen. Er is overigens een wetswijziging op komst, dit wetsvoorstel is ingediend op 1 februari dit jaar en vanwege de demissionaire status van het kabinet op dit moment controversieel verklaard. In het nieuwe wetsvoorstel worden ook huisartsen bevoegd om een overtijdbehandeling te geven. Zij hebben daarvoor wel een vergunning nodig.

Huisartsen

De Die en Velink menen dat de overtijdbehandeling in het takenpakket past van de huisarts en wellicht ook in die van de eerstelijnsverloskundige. Controle op de kwaliteit van deze beroepsgroepen is al gewaarborgd. Het aantal overtijdbehandelingen, waarvan VWS wil dat die worden bijgehouden, zou vanzelf bij het NIVEL plaatsvinden. Daar worden de behandelingen van huisartsen geregistreerd. Als de vordering wordt toegewezen kunnen huisartsen zonder extra vergunning en zonder bang te hoeven zijn voor strafvervolging, overtijdbehandelingen geven.

Toegankelijk

Teuben en Verduijn zijn van mening dat er op dit moment geen acuut probleem is. De abortuszorg is goed toegankelijk en voor de desbetreffende vrouw kostenloos. Zij wijzen op het gevaar van medisch toerisme als ingezetenen van andere landen hier naartoe kunnen komen om hun zwangerschap te laten afbreken.

De rechtbank doet uitspraak op 6 september.