Inclusie moet integraal beleid worden van zorginstellingen en overheden tot uitvoeringsorganisaties, kennisinstellingen en bedrijven – en van beleidsmakers, opleiders en docenten tot verpleegkundigen, huisartsen, sociaal werkers, verzorgenden, gedragswetenschappers en medisch specialisten, vindt de RVS.

Uitsluiting en discriminatie

Dat het beter moet is duidelijk. Zomaar wat voorbeelden: symptomen van hartfalen bij vrouwen worden slecht herkend, stigma’s over mensen met overgewicht leiden tot gebrekkige diagnoses, in verzorgingstehuizen met een heteronorm voelen oudere LHBTI-personen zich niet thuis en de sterfte rond de geboorte bij kinderen van ouders met een migratieachtergrond is groter. De aandacht voor verschillen in de samenleving – als het gaat om sekse en gender, culturele achtergrond of lichamelijke en psychische vermogens – is in de afgelopen jaren erg toegenomen, maar binnen de zorgsector is dat nog te weinig zichtbaar. Daardoor is de kans klein dat mensen passende zorg krijgen, zo concludeert de RVS in een onlangs gepubliceerd essay. Uitsluiting en discriminatie vinden nog dagelijks plaats binnen de zorg.

Oog voor verschillen

“Beter oog hebben voor verschillen tussen mensen op het gebied van bijvoorbeeld gender, sekse en afkomst is een morele en juridische plicht van de overheid gezien het recht op zorg dat iedere Nederlander heeft”, schrijft de RVS. “Daarnaast is oog voor verschillen in de zorg essentieel voor het tegengaan van schrijnende gezondheidsverschillen en het bevorderen van de houdbaarheid van zorg. Juist als we ondoelmatige zorg willen tegengaan is aandacht voor de kenmerken en achtergrond van patiënten cruciaal. Ten slotte is aandacht voor verschillen nodig om veilige en prettige opleidings- en werkomgevingen mogelijk te maken. Als gevolg van discriminatie en impliciete uitsluiting is werken in de zorg en het vormgeven aan een loopbaan in de zorg voor veel mensen niet aantrekkelijk.”

Houdbaarheid van de zorg

Het vormgeven van een inclusieve zorg kan niet alleen verwacht worden van zorgverleners. Ook de overheid is nodig. De raad waarschuwt hierbij wel dat een te grote nadruk op houdbaarheid van de zorg juist de mensgerichte benadering kan bedreigen. “Wanneer we vanuit het perspectief van houdbaarheid gaan definiëren wat mensgerichte zorg is, ontstaat het risico dat de kenmerken en context van mensen uit beeld raken”, aldus de RVS. “In dit essay pleiten wij dan ook voor een omdraaiing van die logica: juist het werken aan mensgerichte, inclusieve zorg draagt bij aan de houdbaarheid van zorg.”

Concrete acties en verbetervoorstellen

De raad geeft in zijn stuk vijf denkrichtingen en drie veranderlijnen die daarvoor nodig zijn en doet een oproep die in te vullen met concrete acties en verbetervoorstellen. Versterk inclusief onderzoek en gedifferentieerd gebruik van data, bijvoorbeeld. Gebruik meer kennis over inclusie binnen zorgopleidingen, bij nascholingen en bij de ontwikkeling van standaarden door beroepsgroepen. Versterk de aanpak tegen discriminatie en uitsluiting in de zorg en vergroot de aandacht voor inclusie binnen organisaties en beroepsgroepen. Beschouw het inclusiever maken van de zorg als onderdeel van het streven naar Passende Zorg. En maak van inclusieve zorg een integraal beleidsthema op landelijk niveau.