“Persoonsgerichte zorg is de essentie van geneeskunde”, betoogt Rob Baatenburg de Jong, hoofd-hals chirurg, afdelingshoofd KNO en voorzitter van de stuurgroep waardegedreven zorg van het Erasmus MC. “Maar het is een utopie om persoonsgerichte zorg volledig in praktijk te kunnen brengen. Ondanks allerlei inspanningen om de zorg meer vraaggestuurd te maken, blijft het feit dat vooral het aanbod van de zorgverlener bepaalt welke interventie wordt gekozen.” Daardoor voelt de patiënt zich volgens Baatenburg de Jong niet gehoord, heeft diegene de neiging om zich niet aan behandeladviezen te houden of gaat zelfs shoppen. Maar ook de zorgprofessional raakt gefrustreerd.

Een gedegen behandelvoorstel voor de WBGO is in de praktijk vaak onmogelijk, of het proces vervalt tot een afvinklijstje. Daarnaast blijft er vaak een informatie- of beter gezegd: kenniskloof tussen arts en patiënt. Dat werkt een paternalistische rolverdeling in de hand.

Brug te ver

Baatenburg de Jong: “De eisen die we aan persoonsgerichte zorg stellen zijn volkomen legitiem. Het vereist oog voor de psychosociale en culturele context, prettige bejegening, aandacht, respect, empathie en compassie – aangepast aan het individu. Maar het is al moeilijk genoeg om veilige, toegankelijke en betaalbare zorg te organiseren. Dokters moeten ook nog transparant zijn en een geolied team of ketenorganiseren – zodanig dat iedereen continu op de hoogte is. Dat alles maakt persoonsgerichte zorg, met 17 miljoen klanten van alle leeftijden, genders, etniciteiten en sociaaleconomische klassen gewoon onhaalbaar. Dat kunnen we in de huidige setting niet waarmaken. Het is een brug te ver.”

Parameters

Het is nu ook nog te onduidelijk hoe behandelopties in de praktijk voor een patiënt gaan uitwerken. Die kennis is er eenvoudigweg nog niet – zeker niet voor alle ziektebeelden en mogelijke interventies. Daarom, zo bepleit Rob Baatenburg de Jong, zouden we ons beter op waardegedreven zorg kunnen richten. “Daarin zijn de uitkomsten – in termen van PROMs – beter voor elkaar.”

Maar… als men zich volledig aan het ‘evangelie van Porter’ houdt, ervaren medici in de praktijk te veel barrières, concludeert de hoofd-hals chirurg. Een te vroege focus op integrated practice units (IPU’s) of value based payment is daarom niet slim. Eerst met o.a. gebruik van gevalideerde vragenlijsten zorgen dat de match tussen vraag en aanbod beter wordt. Hij is natuurlijk wel een groot voorstander van multidisciplinaire samenwerking in specialisme-overstijgende zorgpaden of ketenzorg, maar georganiseerd op de inhoud – niet op het geld. Dat werkt in de huidige organisatie van zorg belemmerend.

Klein beginnen

De filosofie van Erasmus MC bij het invoeren van waardegedreven zorg is: begin klein. Baatenburg de Jong: “Je kunt altijd opschalen. Als de eerste acties lukken, heb je die buit alvast binnen.” De eerste stap bij hoofd-halsoncologie was het gebruik van gevalideerde vragenlijsten, met als enige doel: de kwaliteit van het gesprek in de spreekkamer verbeteren, zo legt de KNO-arts uit. “We distribueren de vragenlijsten vóór het bezoek van de patiënt. De uitkomsten worden direct gebruikt en daardoor wordt de patiënt als het ware beloond voor zijn of haar inspanning. Onze ervaring was: als je dat niet doet, dan vult een patiënt niet nog eens een lijst in.”

Empowerment

“Een organisatieverandering werkt alleen als je het de zorgverlener en de patiënt zo makkelijk mogelijk maakt”, betoogt Baatenburg de Jong. “Dat geldt met name voor de ICT. Dus worden de vragenlijsten automatisch vanuit het zorgportaal verstuurd. Patiënten hoeven generieke vragenlijsten bij een bezoek aan een andere specialist of therapeut niet opnieuw in te vullen, maar de resultaten zijn wel voor alle behandelaars zichtbaar binnen het EPD. Daarnaast is het Erasmus MC het eerste ziekenhuis ter wereld dat werkt met CAT voor het invullen van vragenlijsten: computer assisted testing. Daarmee is het aantal vragen drastisch verminderd.”

We werken met gevalideerde lijsten van EORTC en PROMIS. De informatie is voor arts en patiënt toegankelijk via overzichtelijke dashboards. “Patiënten krijgen straks ook thuis toegang, zodat ze bijvoorbeeld kunnen zien hoe andere patiënten scoren op pijn of ongemak in dezelfde fase van dezelfde aandoening. De patiënt kan dan zelf beoordelen of hij of zij uit de pas loopt. Dat is een vorm van empowerment die we graag willen.”

Holistisch

Baatenburg de Jong: “Het voordeel is: arts en patiënt zijn beter voorbereid en weten waar ze op moeten focussen. In de spreekkamer kan nu veel meer aan bod komen. Je kunt een holistisch beeld vormen. Je kunt eventueel doorverwijzen naar een gespecialiseerde verpleegkundige of andere behandelaar. Uit kwalitatief onderzoek blijkt: het consult verloopt vlotter, meer gestroomlijnd en to the point. Zowel arts als patiënt is daar meer tevreden over.”