De essentie van goede zorg is dat ze bijdraagt aan de gezondheid én de kwaliteit van leven van patiënten. Dat is waarde. Echter, als we niet weten wat die zorg gekost heeft, hebben we geen compleet beeld van die waarde.

De premisse onder de zorgsector in al haar geledingen, is dat het verlenen van zorg leidt tot betere gezondheid. Dat is natuurlijk waar, maar niet eindeloos. Want net als andere goederen en diensten is de zorg onderhevig aan de wet van het afnemend grensnut: er is een punt waarop het toevoegen van zorg niet of nauwelijks invloed heeft op de (ervaren) gezondheid en het is zelfs mogelijk dat deze de gezondheid schaadt.

Er zijn enorm veel voorbeelden van overbodige zorg die tot op de dag van vandaag geleverd worden. Van het plaatsen van trommelvliesbuisjes bij jonge kinderen met gehoorproblemen (afwachten levert dezelfde resultaten op), het doen van kijkoperaties aan de knie bij mensen van 50 jaar en ouder (vaak schadelijk) tot aan het plaatsen van heupen bij patiënten die een dergelijke ingreep nauwelijks meer te boven komen. Ander voorbeeld: na de coronacrisis bleek de uitgestelde zorg waarvoor patiënten naar het ziekenhuis moesten voor 40 tot 50 procent verdampt; patiënten kwamen eenvoudigweg niet meer opdagen. Blijkbaar was de zorg waarvoor ze gediagnosticeerd waren, minder nodig dan aanvankelijk het idee was.

De prijs van zorg

De essentie van goede zorg is dat ze bijdraagt aan de gezondheid én de kwaliteit van leven van patiënten. Dat is waarde. Echter, zonder te kunnen bepalen wat die zorg gekost heeft, hebben we geen compleet beeld van die waarde. Uiteindelijk heeft ook de zorg – hoewel een zaak van beschaving en soms van leven en dood – een prijs. En die prijs loopt in welvarende westerse economieën al jaren heel hard op.

Economen en overheden denken al sinds een jaar of vijftig na over de vraag hoe de stijgende kosten van hun zorgstelsels onder controle te houden. De zorg legt een steeds groter beslag op overheidsfinanciën en verdringt daarmee andere belangrijke zaken, zoals bijvoorbeeld defensie, cultuur of infrastructuur.

De vraag naar zorg is in theorie oneindig; alleen al het vinden van genoeg mensen om in al die zorg te voorzien is een groot maatschappelijk probleem geworden. Het feit dat binnen zorgstelsels zorg nog altijd wordt afgerekend naar productie in plaats van naar kwaliteit, helpt daarbij niet mee.

Economisch verantwoord

Enter het begrip ‘waardegedreven zorg’. Onder de alsmaar groeiende schaarste is het niet meer verantwoord om zorg alleen nog op haar medische merites te beoordelen. De organisatie van die zorg, de manier waarop die tot stand is gekomen en uiteindelijk de prijs die daarvoor wordt betaald, tellen allemaal mee.

Waardegedreven zorg dicteert dat er niet alleen medisch, maar ook economisch verantwoord wordt gewerkt. En dus worden onder de vlag van waardegedreven zorg initiatieven genomen om overbodige zorg te voorkomen; om niet-wetenschappelijk bewezen zorg te voorkomen; om preventie te realiseren; om te zorgen dat zorg wordt verleend op de juiste plaats, tegen de juiste prijs; om tot ketenintegratie te komen; om te zorgen dat patiënten door middel van shared decision making betrokken zijn bij de totstandkoming van hun behandeling; om data te verzamelen ten behoeve van inzicht in zowel de medische als de economische resultaten; om arbeidsbesparende technologieën in te voeren en om patiënten in het algemeen meer zeggenschap en verantwoordelijkheid te geven over hun eigen gezondheid.

Waardegedreven zorg is niets meer of minder dan een poging om de geïnstitutionaliseerde zorgwereld eraan te herinneren dat ook zij aan economische wetten onderhevig is. En dat is een belangrijke zaak.