Getuigen zagen hoe de brandende man, die volgens omwonenden al enkele dagen met koffers rondliep, met onbekende verwondingen naar het ziekenhuis werd gebracht. De eigenaar het café noemde het een schreeuw om hulp en zei dat dit incident laat zien “hoe stuk de ggz is”: problemen worden pas aangepakt wanneer iemand het letterlijk niet meer aankan.

De gemeente Ede liet weten dat dit geen op zichzelf staand incident is; het zorgsysteem rond mensen met verward gedrag staat onder grote druk en situaties worden steeds nijpender. Deze tragedie laat zien dat het huidige ggz-systeem niet meer voldoet. Wat als we anders gaan kijken naar mentale gezondheid?

Weg van het medische etiket

Voor de specialistische geestelijke gezondheidszorg is nog steeds een verwijsbrief van de huisarts vereist. Voor fysiotherapie is die verplichting al jaren geleden vervallen, waarom dan nog wel voor psychosociale hulp?

Psychiater en hoogleraar Jim van Os pleit al jaren voor een radicale koerswijziging. Hij beschouwt zijn vak als een verdienmodel dat vooral gericht is op het medicaliseren, terwijl psychisch lijden vaak samenhangt met existentiële en sociale thema’s. Hij waarschuwt dat bewijs uit gerandomiseerd biomedisch onderzoek niet alles zegt over wat werkt; liefde, menselijkheid en luisteren zijn volgens hem de werkzame ingrediënten.

Bio psychosociaal

Dus geen biomedisch model, maar een bio psychosociaal model, waarin biologische, psychologische en sociale factoren naast elkaar bestaan. Een bio psychosociaal perspectief vraagt om andere beroepsgroepen in de voorhoede van de zorg. In Nederland is de ggz-agoog een wettelijk beschermde en geregistreerde professional met een plaats in het zorgprestatiemodel. Het beroepsprofiel van de ggz-agoog laat zien hoe breed zijn of haar takenpakket is. Naast oriënteren en analyseren van de situatie, organiseert een agoog behandeling, geeft informatie en advies, stimuleert participatie in de samenleving, creëert een veilig therapeutisch leefklimaat, behandelt groepen en individueel, en voorkomt of hanteert crisissituaties. Hij of zij werkt daarnaast outreachend, behandelt en helpt patiënten in hun herstel en re-integratie en helpt netwerken opbouwen Kortom: een ggz-agoog is een vraaggerichte professional die evenwicht bewaart tussen nabijheid en professionele distantie en die vroegtijdig signalen van ontregeling herkent.

Geef de ggz-agoog een regie

Ondanks die brede expertise heeft de ggz-agoog bij veel instellingen een ondergeschikte rol naast artsen en psychologen. Dat is onverstandig. Als poortwachter kan de ggz-agoog een betere rol vertolken dan een huisarts, die vanuit een te medisch oogpunt naar mensen kijkt.

De ggz-agoog is geen bijrol, maar een natuurlijke regiebehandelaar van het herstelproces. Om deze regierol waar te maken, moeten bestuurders en politici investeren. De studie moet landelijk ‘meer’ verankerd blijven, de beroepsregistratie bewaakt en de ggz-agoog meer zichtbaar en een betere positie krijgen binnen wijkteams en binnen crisisdiensten binnen de ggz. Dat vergt een eerlijke bekostiging vanuit de verzekering en overheid en de moed om barrières door medisch denken te doorbreken.

Tijd voor een koerswijziging

Als we tragedies zoals in Ede willen voorkomen, moeten we het biomedische etiket loslaten en de menselijke maat centraal stellen. Dat lukt alleen als we andere disciplines toelaten en de ggz-agoog de plek geven die hij verdient.

Door: Daniël Smits, landelijk voorzitter vakgroep GGZ-agogen