De toenemende snelheid van veranderingen vragen om een andere organisatie-inrichting. Wendbaarheid is het nieuwe adagium. Maar wendbare organisaties bestaan niet. Wel wendbare medewerkers. Mensen maken namelijk organisaties wendbaar en niet andersom.

Wendbare medewerkers
Een wendbare medewerker is een medewerker die flexibel is en die breder inzetbaar is dan zijn traditionele functie of taak omschrijft. Die wendbaarheid ontstaat door voortdurende scholing en ontwikkeling in brede zin.

Organisaties die zich staande willen houden in het krachtenveld van veranderingen, hebben permanent een veranderstrategie nodig. En een personeelsbeleid dat daarop aansluit. Visie en beleid waarbij levenslang leren, experimenteren en leren van fouten en mislukkingen centraal staan.

Je merkt het aan organisaties, in welke branche dan ook. Ze zijn succesvol en hun werknemers zijn ondernemend, veerkrachtig, innovatief, oplossingsgericht en laten creatief gedrag zien. In deze organisaties is de positieve energie gebundeld. Dat zorgt ervoor dat de organisatie als geheel wendbaar wordt.

Lonkend perspectief
Om ook zo’n organisatie te worden: ga op zoek naar een lonkend perspectief dat mensen verbindt. Een perspectief waarin samenwerking als vanzelfsprekend wordt ervaren. Het moet wel een concreet perspectief zijn dat iedereen begrijpt, dat aanspreekt en waaraan iedereen zelf actief een bijdrage kan leveren.

Een voorbeeld: zorgorganisatie Sevagram heeft de zorgvisie Planetree omarmd. Planetree helpt zorgorganisaties om merkbaar betere mensgerichte zorg te leveren: het beste tussen een zorgorganisatie, een hotel en thuis.
Dit betekent nogal wat. De vertaling van deze strategische koers van Sevagram is geconcretiseerd in velerlei bottom-up ontwikkelde initiatieven en projecten. Samenwerking is hierbij een kritische succesfactor: samenwerking tussen leiding en medewerkers, tussen teams, tussen medewerkers onderling, met vrijwilligers én met familie.

In een zorglandschap waarin kwaliteit en continuïteit van zorg aan de ene kant en onderscheidend vermogen aan de andere kant steeds belangrijker worden, blijkt Planetree een enorme toegevoegde waarde te hebben. De Sevagram-organisatie bruist van positieve energie en iedereen denkt mee hoe de zorg van morgen vormgegeven kan worden. Dit heeft geleid tot bijzondere initiatieven zoals een ‘nostalgie-bioscoop’ voor mensen met dementie en hun familie waar filmfragmenten vertoond worden uit vervlogen tijden. Samen kunnen ze bijvoorbeeld genieten van de beelden van de Elfstedentocht van 1963. Op zo’n moment komen verleden en heden even bij elkaar, hetgeen een kwaliteitsimpuls geeft aan het momentum.

De uiteindelijke output van Planetree is onder andere een (meetbaar) hogere cliënt- en medewerkerstevredenheid.

Kansdenken
Vooral in tijden van verandering en transities in organisaties is kansgericht denken belangrijk. Kansgericht denken is positief denken. Je denkt niet in problemen, maar in oplossingen en kansen. In de meest wenselijke situatie is kansdenken onderdeel van de organisatiecultuur en wordt ook in teamverband in kansen gedacht. Kansen voor het team en voor de organisatie.

Zorgorganisatie Sevagram heeft in deze context het Kansgericht Samenwerken Spel ontwikkeld. Het spel – dat frequent gebruikt wordt in Sevagram-teams – bestaat uit 36 kanskaarten. Met aan de ene zijde tekst en aan de andere zijde een bijbehorende afbeelding. Doel is om medewerkers en teams te helpen met kansgericht en creatief ‘anders’ denken met een focus op samenwerking. Kanskaarten in de vorm van beweringen hoe je (mogelijk) denkt, wat je (eventueel) voelt, beweegt en hoe je handelt. Ze dwingen om na te denken hoe iemand in zijn team of de organisatie staat, hoe tegen bepaalde dingen aangekeken wordt, wat de drijfveren zijn. Dit zijn essentiële vragen die ieder organisatielid en team zich afvraagt in organisatietransities. De kanskaarten kunnen op twee manieren gebruikt worden. Ze kunnen gelezen worden als een statement, dat je aanvult in de tegenwoordige tijd. Zo bevestig je dat het op jou van toepassing is en kun je het naar jouw specifieke situatie concretiseren. Een tweede mogelijkheid is dat je je verbeeldt dat het statement op jou of je team van toepassing zou kunnen zijn, bijvoorbeeld in de toekomst. Toekomstverbeelding is een methodiek die gebruikt wordt in de positieve psychologie, die stelt dat toekomstverbeelding een (wederkerige) samenhang heeft met gezondheid, geluk, veerkracht en optimisme. Het verbeelden van een bepaalde toekomst heeft een effect op gevoelens en gedachten in het heden. Het spel is een bruikbaar hulpmiddel bij zowel intervisie als bij teamontwikkeling.

Uitdaging
De uitdaging, tot slot, is om van iedere (zorg)organisatie een gemeenschap te maken waarmee medewerkers zich verbonden voelen. In deze context kunnen veel organisaties een sprong vooruit maken door in algemene zin meer aandacht te geven aan het stimuleren van positieve emoties inclusief kansgericht denken. De wereld verandert en de zorg verandert mee. Als organisaties willen bijblijven, zullen ze moeten veranderen. Dat wil zeggen medewerkers moeten de organisatie veranderen en vernieuwen. En in beweging komen, want er gebeurt niets totdat je beweegt.

Pim Steerneman, psycholoog en bedrijfskundige, is op dit moment verbonden als bestuursvoorzitter aan de zorgorganisatiekoepel Sevagram in Zuid Limburg.
Hij is tevens auteur van managementboeken. Zijn meest recente werk uit 2016 draagt de titel: ‘De praktijk van de positieve psychologie. Over interventies in organisaties in transitie, op school en op het werk’.